منبع: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم

براى حفظ قرآن كريم، روش هاي گونه گوني وجود دارد. با رعايت نكاتي چند، بهترين روش آن تحقق مى يابد:

نكات ضرورى قبل از شروع به حفظ قرآن کريم:
1 ـ نيّت خالصانه: حفظ قرآن كريم بايد خالصانه باشد تا پيوند انسان را با خدا مستحكم سازد و صورت سيرت قرآن كريم را در ذهن ماندگار و تثبيت سازد.
2 – طهارت ظاهري و باطني: طهارت ظاهري همانند با وضو بودن و رو به قبله بودن و طهارت باطني همانند با صفا بودن با صداقت بودن و غيره از جمله نكاتي است كه در تثبيت قرآن كريم در ذهن نقش آفرين است.
3 ـ حفظ در دوران كودكى و نوجوانى: اگر حفظ قرآن كريم در دوران كودكي و نو جواني آغاز شود، بسيار سريع تر به بار خواهد نشست و هم چون نوشته بر سنگ ماندگار خواهد شد. از همان آغاز كودكي بايد بر يك چنين كاري تصميم گرفت و چنين كاري را  بايد روش مندانه،  با جديّت و همگام با آموزگار ماهر آغاز كرد. حفظ قرآن كريم بايد از ساده ترين راه آغاز شود. به عنوان نمونه حفظ بايد از اسامى سوره ها آغاز گردد.
4 ـ آمادگي و نشاط: براى حفظ قرآن كريم بايد از  نشاط و آمادگى لازم برخوردار بود؛  در غير اين صورت، از حفظ قرآن کريم پرهيز شود. بايد ساعات مشخصى از روز را براى اين كار در نظر گرفت و اگر يك روز از حفظ قرآن کريم باز ماند روز بعد آن را جبران كند. انتخاب زمان مناسب براي حفظ بسيار مهمّ است و بهتر است. به عنوان نمونه اوّل صبح، زمان بسيار مناسبي براي حفظ مي باشد.
5- استراحت بعد از حفظ: استراحت بعد از حفظ، مطالب را در ذهن تثبيت مي كند و در ماندكاري آن بسيار نقش آفرين است.
6-  تمر كز حواس:  مكان ثابت و ساده اى كه داراى سكوت و آرامش و هواى سالم باشد، در تمركز حواس بسيار نقش آفرين است و تمركز حواس در تثبيت حفظ، نقش اساسي دارد.
7- فراگيري روش ترتيل:  فراگيري روش ترتيل، بستر ساز تثبيت حفظ قرآن كريم است. چون به كارگيري آهنگ هاي ترتيلي، حفظ را راحت  و آسان مي كند.
8-  تسلّط لازم در عرصه هاي گونه گون: هر چه تسلّط به روان خواني صحيح، تجويد و دستور زبان عربى بيش تر باشد، بهتر و زودتر مي توان قرآن كريم را حفظ كرد; هم چنين گوش فرا دادن به نوار ترتيل براى اين كار بسيار مفيد و مؤثّر است.
9- استفاده از ابزارهاي تكنولوژي: استفاده از نوار ترتيل و ديگر ابزار هاي آموزشي در تسريع و تثبيت حفظ، نقش آفرين است.
10- خواندن دعاهاي وارده: خواندن دعاهاى وارد شده و كمك خواستن از خدا، اثر زيادى در آسان شدن حفظ و فهم قرآن کريم دارد. همانند دعاي قبل از تلاوت.
11- مباحثه و كنترل: بايد براى اين كار يكى از دوستان را انتخاب كنيد تا بتوانيد ساعاتى از روز را با هم سپرى كرده و با يك ديگر تمرين نماييد.

نكات ضرورى در هنگام حفظ:
1 ـ انتخاب روش مناسب:  انتخاب روش مناسب از براي حفظ قرآن كريم بسيار مهمّ است. مناسب است حفظ قرآن با روزى نيم ساعت و با آيات كوتاه شروع شود و پس از گذشتِ حدود 20 روز، به مرور زمان آن را افزايش داد.
2 ـ تمرين و مداومت: حفظ قرآن کريم نيازمند تكرار بسيار زياد است; پس نبايد تمرين مداوم را فراموش كرد و بهتر است كه حفظ در زمان هاي مختلف انجام شود. (مثلاً نيم ساعت صبح و نيم ساعت شب قبل از استراحت).
3 ـ  مباحثه با روش خاص: حفظ قرآن کريم با مباحثه ى دو نفرى، بهتر و سريع تر انجام مى پذيرد; به اين شكل كه ابتدا يك نفر آيه يا قسمتى از آن را بخواند و نفر ديگرنظار نمايد و به عكس.
4 ـ توجّه به اهميّت و محتواي آيات: برخى آيات قرآن کريم، با يك بار و برخى با دو بار و برخى با چند مرتبه خواندن حفظ مى شوند; از اين رو نبايد همه ى آيات را يكسان شمرد.
5 ـ شروع مناسب: براى حفظ قرآن کريم، نخست بايد آيه ى اوّلِ هر سوره را حفظ كرد و سپس به سراغ آيه ى بعد رفت و به حفظ آن اقدام كرد تا اين كه حفظ يك صفحه تمام شود; آن گاه يكايك صفحه هاى بعد را بايد مانند صفحه ى اوّل حفظ كرد تا يك سوره به اتمام برسد. توجّه به اين نكته لازم است كه تا يك قسمت قرآن كريم خوب حفظ نشده باشد، نبايد به سراغ قسمت ديگر رفت. شماره ى آيات نيز هم زمان با حفظ آيه بايد حفظ شوند.
6 ـ توجّه به آيات مشابه: در حفظ آياتى كه شبيه هم هستند، بايد دقت بيش ترى به خرج داد و تكرار و تمرين زيادتر نمود.
7 ـ رعايت ترتيب: در تمرين آيات حفظ شده، حفظ بايد به ترتيب و سلسله وار و جزء به جزء باشد; نه به صورت پراكنده و متفرق.
8 ـ خسته نكردن ذهن: تحت فشار گذاشتن ذهن به اين صورت كه يك باره معلومات زيادى بر آن عرضه كنند، باعث ملامت و ناراحتى مى شود و چه بسا در نهايت، منجر به كنار گذاشتن حفظ شود. اين كار گرچه ممكن است براى مدتى كوتاه موفقيت آميز باشد، ولي مضّر است و بايد دانست كم و خوب حفظ كردن، به مراتب بهتر از زياد و بي توجّه حفظ كردن است.

شرايط عمومى حفظ كردن
1ـ انتخاب قرآن واحد و مناسب: در طول مدت حفظ بايد از يك قرآن استفاده كرد، با اندازه ى متوسط و خطّي زيبا (اگر خط عثمان طه باشد بهتر است).
2 ـ انتخاب سوره ي مناسب: قبل از حفظ، نام سوره ى مورد نظر را از ميان 114 سوره بايد به خاطر سپرد سپس به حفظ سوره اقدام كرد.
3 ـ توجّه به سنين افراد: سوره ى بقره به علت طولانى بودن، براى مبتديان مناسب نيست، بهترآن است حفظ از جزء 30 شروع شود.
4 ـ حفظ صحيح: تكرار آيات حفظ شده براى ديگران، جهت جلوگيرى از اشتباهات احتمالى بسيار مفيد است; زيرا صحيح خواندن، مقدّم بر حفظ است.
5 ـ استفاده از تجارب ديگران: گوش دادن به نوار ترتيل قاريان معروف، حافظ را در تسلط يافتن بر قواعد تجويد يارى كرده و در مسير حفظ كمك مى كند.
6 ـ تمرين و تكرار بدون استفاده از قرآن کريم: در تمرين و تكرار آيات، نبايد از قرآن کريم زياد استفاده شود; بلكه بعد از چند بار خواندن يك آيه از روى قرآن کريم، بايد آيه از حفظ تكرار كرد و هرگاه قسمتى از آن فراموش شد، بايد از ذهن كمك گرفت و در صورتى كه به ياد نيامد، به قرآن کريم مراجعه شود.
7 ـ وقت شناسي در عرصه ي حفظ: بعد از حفظ يك سوره، مدت زمانى كه صرف حفظ قرآن کريم مى شود، بايد دو قسمت شود: يك قسمت براى حفظ آيات جديد و يك قسمت براى تكرار آيات حفظ شده.
8 ـ نوشتن: يكى از روش هاى حفظ قرآن کريم، نوشتن مي باشد. به همين دليل امام صادق-عليه السلام- فرموده اند: «بنويسيد! زيرا تا ننويسيد حفظ نخواهيد شد».

مواردى كه بايد از آن ها دورى كرد:
1ـ نا اميدى: هيچ گاه نبايد نا اميد شد و بايد دانست كه با پشتكار و اراده ى قوى است كه عده اى توانسته اند به مقام هاى بالا برسند و حافظ قرآن کريم شوند.
2 ـ پرهيز از شتاب زدگي: نبايد در حفظ قرآن کريم عجله كرد؛ زيرا نگه دارى محفوظات قرآنى، مشكل تر از حفظ قرآن کريم است و اين نياز به پشتكار و استمرار دارد.
3 ـ توجّه به مقام قرآن کريم: نبايد در انتظار تشويق ديگران بود، بلكه حفظ قرآن کريم فقط بايد براى رضاى خدا و انس با قرآن کريم باشد.
4 ـ پرهيز از تقليد هاي ناروا در عرصه ي حفظ: حافظ قرآن کريم بايد از پيروى و تقليد غير منطقي از ديگران پرهيز كند; زيرا تجربه نشان داده است كه عمرِ تقليد كوتاه است و نمى توان بر آن پايدار ماند. البته اين به معناى كنار گذاشتن تجربه ى ديگران نيست; بلكه منظور يافتن راهى مناسب با قابليت و استعداد خود است.

راه هاى باقى ماندن محفوظات و فراموش نكردن آن ها:
براى اين امر، دو روش وجود دارد:
روش اوّل، روش فردى است. به اين صورت كه در هر هفته يك ختم قرآن انجام شود و حافظين قرآن کريم در قديم اين چنين مى كردند تا محفوظات خود را فراموش نكنند. توضيح مطلب اين كه روز شنبه از اوّل قرآن کريم تا سوره ى مائده; يك شنبه، از سوره ى مائده تا يونس; دوشنبه، از يونس تا اسراء; سه شنبه از اسراء تا شعراء; چهار شنبه از شعراء تا صافات; پنج شنبه از صافات تا ق و جمعه از سوره ى ق تا آخر قرآن کريم.
روش دوّم: روش جمع است. به اين صورت كه دو نفر حافظ قرآن کريم هر روز در ساعاتى معيّن آن چه كه از قرآن کريم حفظ كرده اند را براى يك ديگر بخوانند و آن ها را تكرار كنند. در اين روش، هم اشتباهات احتمالى برطرف مى شود و هم آيات حفظ شده كاملا در ذهن باقى مى مانند.
بهترين مترجم قرآن کريم چه كسى است و خط آن كدام است؟

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اهميت و روش حفظ قرآن، الياس كلانترى
2. راهنماى حفظ قرآن،الحافظ علاء البصرى و صفا الدين البصرى، ترجمه ى محمد مهدى رضايى.
3. درس هايى از قرآن، فاطمه جهانگير.
4. تاريخ ترجمه از عربى به فارسى، آذر تاش آذر نوش.