منبع: موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان
در ابتدا سزاوار است كه "انگیزه و هدف" از انجام این كار مورد بررسی قرار گیرد، تا از انگیزه ها و اهدافی كه با شأن والای این كتاب الهی سازگاری ندارند به دور مانده، و روحیه معنوی و ملكوتی كلام الهی، تا پایان كار بر روند حفظ و بر افكار و اعمال حافظ قرآن حاكم باشد. و پس از آن باید تصمیم بگیریم كه آیا هدف ما حفظ كل قرآن است و یا كمتر؟
پس از مشخص شدن هدف، عزم خود را محكم نموده و كمر همت ببندیم، و از هیچ تلاش و كوششی برای رسیدن به هدف كوتاهی ننمائیم.
پس از گذراندن این مراحل، نوبت به مرحله انتخاب "شیوه و برنامه حفظ قرآن" می رسد.
الف) برای داشتن برنامه صحیح و منظم در مدت حفظ به "میزان سرعت" و "مدت زمان" حفظ باید توجه ویژه داشت. سرعت و زمان حفظ كل قرآن دارای شیوه های مختلفی است كه شما هر كدام را مایل باشید می توانید به عنوان شیوه كار خود قرار دهید.
این شیوه ها عبارتند از:
- سرعت خیلی كم؛بدین صورت كه در یک هفته فقط یک صفحه قرآن حفظ شود. بنابراین روش كل قرآن در 600 هفته كه برابر با 12 سال است حفظ می شود.
- سرعت كم؛ كه در هفته یک ورق ـ یعنی دو صفحه ـ حفظ می شود. این شیوه حدود 300 هفته كه تقریباً برابر با 6 سال است، برای حفظ كل قرآن طول می كشد.
- سرعت متوسط؛در این روش هفته‌ای 3 صفحه حفظ می شود كه در مجموع برابر است با 200 هفته كه مطابق حدود 4 سال می شود. معمولاً برای شروع، این روش مناسبتر و بهتر است.
- سرعت خوب؛در این روش در یک هفته 6 صفحه حفظ می شود؛ یعنی در طول 100 هفته و مطابق با حدود 2 سال، حفظ قرآن تمام می شود.
- سرعت خیلی بالا؛كه در هر هفته 6 ورق، یعنی 12 صفحه حفظ می شود كه در مجموع حفظ كل قرآن كریم در 50 هفته برابر با حدود یک سال طول خواهد كشید.
توجه داشته باشید كه هر كس مطابق با شرائط خود باید شیوه حفظ را انتخاب كند، ولی معمولاً شروع خوب با سرعت متوسط می باشد كه در ادامه راه و پس از یک سال یا دو سال می توان آن را به سرعت خوب یا سرعت خیلی بالا تغییر داد.
ب) در ادامه، به ویژگیهایی كه قرآن مورد استفاده برای حفظ باید داشته باشد توجه نمائید:
اول این كه سعی كنید 2 قرآن داشته باشید، یكی در منزل و جایی كه ساكن هستید، و دیگری برای این كه همیشه همراهتان باشد. و بدانید كه این دو قرآن باید در مواردی كه اشاره می شود شبیه هم باشند. خصوصیات این قرآنها باید چنین باشد:
- هر دو دارای خط واضح و خوانایی باشند.
- صفحه قرآن دارای نقش و نگار نباشد.
- قرآن دارای حاشیه نباشد.
- دارای ترجمه نباشد. البته این بدان معنا نیست كه در حفظ نیازی به ترجمه آیات نیست، بلكه این تنها برای بهتر حفظ شدن است.
ج) نكته دیگر داشتن تمركز است؛ لذا باید این تمركز و آرامش را در خود ایجاد كنید. به صورت فشرده به عوامل ایجاد تمركز اشاره می شود:
- زمان: انتخاب زمان مناسب برای حفظ تجربه ای است؛ یعنی هر كس باید تجربه نماید كه در چه زمانی بهتر می تواند حفظ كند، ولی معمولاً بعد از خواب، زمان خوبی است، ولی قبل از خواب یا در حال گرسنگی یا تشنگی زیاد و یا بعد از مطالعه سنگین، وقت مناسبی برای حفظ نیست.
- مكان: مكانی مناسب تر است كه دمای آن متعادل بوده، شلوغ نباشد، رفت و آمد زیاد نباشد، و منظره، عكس و تابلو هم نداشته باشد.
- حالات شخص: بهترین زمان حفظ وقتی است كه ذهن آرام باشد و دغدغه فكری نداشته باشد.
از ابتدا تا این جا برای آشنایی با حفظ و شیوه های مختلف آن، و به طور كلی برنامه ریزی و انتخاب روش بود، ولی از این جا به بعد به طور عملی وارد حفظ خواهیم شد.
برای حفظ قرآن، اولا، باید یک بار آیه را فصیح خوانی كرد؛ یعنی به صورت شمرده و روان، آیه را خواند. و ثانیا، به ترجمه روان آیات مراجعه نمود؛ چرا كه آیاتی كه دارای موضوع و مفهوم خاصی هستند، و یا شأن نزول و داستان معلومی دارند بهتر به حافظه سپرده می شوند.
نكته مهم دیگر آن كه در حفظ آیه، سه روش وجود دارد:
- استفاده از نوار و شنیدن آیه و تكرار آن، كه این شیوه برای كودكان مناسب تر است.
- نوشتن آیه: این شیوه سخت و وقت گیر است، لذا توصیه نمی شود.
- بهترین شیوه حفظ تكرار شخصی است؛ یعنی هر آیه را چند بار تكرار كرده تا حفظ شوید؛ و آیات طولانی را به چند قسمت تقسیم كرده و هر قسمت را تكرار نموده و با حفظ شدن هر قسمت، آن را به همراه قسمت حفظ شده قبلی تكرار نمائید.
نكته قابل توجه این كه با در نظر داشتن نوع سرعت حفظی كه انتخاب كرده اید، می توانید هر صفحه را به چند قسمت تقسیم نموده و در هر مرحله، قسمتی را حفظ نمائید.
برای حفظ ارتباط آخر آیه قبل با ابتدای آیه بعد مهم است؛ لذا این دو قسمت را با هم تكرار كنید، هر چند از لحاظ معنا ارتباط چندانی با هم نداشته باشند.
برای بهتر حفظ شدن آیات، شایسته است به عنوان مثال اگر از آیه 1 تا آیه 3 را حفظ كردید، با حفظ آیه چهارم، از آیه 2 تا 4 را تكرار كنید، و همین طور با حفظ آیه 5، آیه 3 تا 5 را و … پس پایان صفحه از ابتدا تا پائین صفحه را تكرار كنید.
نكته مهم و اساسی این كه پس از حفظ مراجعه مجدد داشته باشید؛ لذا پس از 2 تا 3 ساعت، یک مراجعه داشته باشید تا مطلب فراموش شده یاد آوری شود، و مطالب حفظ شده بهتر حفظ گردد. توجه داشته باشید كه مراجعه بعدی، نیاز به زمان زیادی ندارد، بلكه برای هر مراجعه بیش از 15 الی 30 دقیقه وقت لازم نیست.
برای حفظ قرآن، اولا، باید یک بار آیه را فصیح خوانی كرد؛ یعنی به صورت شمرده و روان، آیه را خواند. و ثانیا، به ترجمه روان آیات مراجعه نمود؛ چرا كه آیاتی كه دارای موضوع و مفهوم خاصی هستند، و یا شأن نزول و داستان معلومی دارند بهتر به حافظه سپرده می شوند.
اما برای استحكام مطالب حفظ شده می توان به این نكات اشاره نمود:
- وصل آخر آیه به اول آیه بعد.
- رمز گذاری برای آیات متشابه و مشترک؛ كه این ذوقی و بر اساس توانایی حافظه است.
- نوشتن ابتدای آیات و شماره آنها.
باید توجه داشت كه حفظ شماره آیه خیلی مهم است؛ ولی حفظ جزء و صفحه و … ثمره چندانی ندارد. البته در خصوص جزء 29 و 30 حفظ شماره آیه نیز چندان مفید فایده نیست.
مرحله مهم دیگر، تكرار محفوظات است؛ یعنی پس از 10 الی 15 روز باید محفوظات قبلی را تكرار كنیم.
اگر كمتر از 10 جزء است، تقسیم بر 7 روز می كنیم، و روزی یک قسمت را تكرار می كنیم تا همه محفوظات قبلی تكرار شود. اگر محفوظات ما بین 10 تا 20 جزء است، تقسیم بر 10 روز می كنیم و روزی یک قسمت را تكرار می كنیم. و اگر بین 20 تا 30 جزء است تقسیم بر 15 روز می كنیم.
قابل توجه آن كه این مرحله تكرار محفوظات بسیار مهم و اساسی است؛ چرا كه حفظ كردن همیشه آسانتر از نگهداری مطالب حفظ شده است.
امید است كه در سایه كلام الهی بتوانید هر چه سریع تر به مراحل عالی تری از تكامل صعود نمائید.
