تسلط نداشتن بر آياتي که تازه آن‌ها را حفظ مي‌کنيم، دلايل مختلفي دارد:
1. روش حفظ نامناسب: بسياري از کساني که مشتاق حفظ قرآن مي‌باشند، از روش حفظ صحيح آگاهي ندارند. حفظ کردن به عنوان يک فعاليت آگاهانه و هدفمند، داراي اصول و روش‌هايي است که اگر نسبت به آن‌ها آگاهي و اطلاع کامل و صحيحي نداشته باشيم، ما را به نتيجه دل‌خواه نمي‌رساند.
در مورد روش حفظ قرآن، کتاب‌هاي زيادي نوشته شده است، مثل جرعه جرعه ملکوت، نوشته حجت‌الاسلام حکيمي؛ چگونه قرآن را حفظ کنيم؟ نوشته استاد شهريار پرهيزکار. اما اجمالاً در اين‌جا فقط به 5 نکته اشاره مي‌کنيم:
الف. هرگاه آيه يا جمله‌اي از قرآن کريم را حفظ کرديد، تا زماني که کاملاً بر حفظ آن مسلط نشده‌ايد، به سراغ حفظ آيه يا جمله بعد نرويد.
ب. جمله يا آيه دوم را که حفظ کرديد و مطمئن شديد كه کامل مسلط هستيد، جمله يا آيه اول و دوم را چند بار با هم بخوانيد تا ترتيب آن‌ها در ذهن‌تان مستقر شود. زياد پيش مي‌آيد که ما تمام آيات يک صفحه را حفظ هستيم اما ترتيب آن‌ها را اشتباه مي‌کنيم يا آيه يا جمله‌اي را جا مي‌اندازيم (فراموش مي‌کنيم). اين مشکل به خاطر آن است که هنگام حفظ اوليه، هر آيه يا جمله را با آيات و جملات قبل تکرار نکرديم.
ج. تمام مقداري که قرار است در يك روز حفظ کنيد را چند بار از اول تا انتها، پشت سر هم بخوانيد تا مطمئن شويد تمام آيات مورد نظر را به صورت جامع و کامل حفظ هستيد.
د. بعد از حفظ اوليه حداکثر تا 7 ساعت، همان مقداري که تازه حفظ کرده‌ايد را مرور کنيد. چراکه تحقيقات نشان داده، انسان هرگاه مطلبي را حفظ مي‌کند تا چند ساعت بعد مقدار زيادي از آن را فراموش مي‌کند. روز بعد هم قبل از شروع به حفظ جديد يا مرور محفوظات حتماً مقداري كه ديروز حفظ کرده‌ايد را مرور کنيد.
بدانيد که در برنامه‌ريزي حفظ، يک مرور 10 درس گذشته لازم است. يعني آن‌چه حفظ کرده‌ايد را بايد تا 10 روز، هر روز مرور کنيد. پس از 10 روز مقدار حفظ شده، جزء محفوظات ثابت شما شده و در برنامه مرور محفوظات قرار مي‌گيرد. مثلاً صفحه‌اي که 3 روز قبل حفظ نموده‌ايد، امروز دومين روز مرور 10 درس خود را دارد و درس ديروز، روز اول مرور 10 درس را.
ه. مي‌توانيد يک همراه حفظ داشته باشيد. کسي که محفوظات جديد يا قديم شما را با برنامه‌اي منظم از شما بپرسد. اين شخص مي‌تواند حافظ باشد يا حتي فقط توان روخواني قرآن را داشته باشد.
2. عدم تمرکز حواس: عدم تمركز حواس در حفظ قرآن، انسان را دچار مشكل مي‌كند. عدم تمركز يعني فکرهاي ديگري توجه انسان را به خودش جلب کند يا چيزي به طور مرتب حواس انسان را پرت کند.
براي رفع اين مشکل توصيه مي‌کنيم، ابتدا سعي کنيد ذهن‌تان را از افکار غير مربوط و مختل کننده دور کنيد و يا اگر چيزي مثل اشياي موجود در اتاق توجه شما را به طور مرتب به خودش جلب مي‌کند، آن را از جلوي چشم‌تان برداريد.
در مرحله بعد اگر نتيجه نگرفتيد، قلم و کاغذي برداريد و در کنار خود بگذاريد. هرگاه مطلبي به ذهن‌تان آمد، آن را يادداشت کنيد. اين کار خودش باعث ايجاد تمرکز و راحتي خيال مي‌شود.
عصبانيت، ناراحتي، گرسنگي زياد، درگيري زياد فکري، خستگي زياد و ... نيز از عوامل عدم تمرکز حواس هستند.
1. روش حفظ نامناسب: بسياري از کساني که مشتاق حفظ قرآن مي‌باشند، از روش حفظ صحيح آگاهي ندارند. حفظ کردن به عنوان يک فعاليت آگاهانه و هدفمند، داراي اصول و روش‌هايي است که اگر نسبت به آن‌ها آگاهي و اطلاع کامل و صحيحي نداشته باشيم، ما را به نتيجه دل‌خواه نمي‌رساند.
در مورد روش حفظ قرآن، کتاب‌هاي زيادي نوشته شده است، مثل جرعه جرعه ملکوت، نوشته حجت‌الاسلام حکيمي؛ چگونه قرآن را حفظ کنيم؟ نوشته استاد شهريار پرهيزکار. اما اجمالاً در اين‌جا فقط به 5 نکته اشاره مي‌کنيم:
الف. هرگاه آيه يا جمله‌اي از قرآن کريم را حفظ کرديد، تا زماني که کاملاً بر حفظ آن مسلط نشده‌ايد، به سراغ حفظ آيه يا جمله بعد نرويد.
ب. جمله يا آيه دوم را که حفظ کرديد و مطمئن شديد كه کامل مسلط هستيد، جمله يا آيه اول و دوم را چند بار با هم بخوانيد تا ترتيب آن‌ها در ذهن‌تان مستقر شود. زياد پيش مي‌آيد که ما تمام آيات يک صفحه را حفظ هستيم اما ترتيب آن‌ها را اشتباه مي‌کنيم يا آيه يا جمله‌اي را جا مي‌اندازيم (فراموش مي‌کنيم). اين مشکل به خاطر آن است که هنگام حفظ اوليه، هر آيه يا جمله را با آيات و جملات قبل تکرار نکرديم.
ج. تمام مقداري که قرار است در يك روز حفظ کنيد را چند بار از اول تا انتها، پشت سر هم بخوانيد تا مطمئن شويد تمام آيات مورد نظر را به صورت جامع و کامل حفظ هستيد.
د. بعد از حفظ اوليه حداکثر تا 7 ساعت، همان مقداري که تازه حفظ کرده‌ايد را مرور کنيد. چراکه تحقيقات نشان داده، انسان هرگاه مطلبي را حفظ مي‌کند تا چند ساعت بعد مقدار زيادي از آن را فراموش مي‌کند. روز بعد هم قبل از شروع به حفظ جديد يا مرور محفوظات حتماً مقداري كه ديروز حفظ کرده‌ايد را مرور کنيد.
بدانيد که در برنامه‌ريزي حفظ، يک مرور 10 درس گذشته لازم است. يعني آن‌چه حفظ کرده‌ايد را بايد تا 10 روز، هر روز مرور کنيد. پس از 10 روز مقدار حفظ شده، جزء محفوظات ثابت شما شده و در برنامه مرور محفوظات قرار مي‌گيرد. مثلاً صفحه‌اي که 3 روز قبل حفظ نموده‌ايد، امروز دومين روز مرور 10 درس خود را دارد و درس ديروز، روز اول مرور 10 درس را.
ه. مي‌توانيد يک همراه حفظ داشته باشيد. کسي که محفوظات جديد يا قديم شما را با برنامه‌اي منظم از شما بپرسد. اين شخص مي‌تواند حافظ باشد يا حتي فقط توان روخواني قرآن را داشته باشد.
2. عدم تمرکز حواس: عدم تمركز حواس در حفظ قرآن، انسان را دچار مشكل مي‌كند. عدم تمركز يعني فکرهاي ديگري توجه انسان را به خودش جلب کند يا چيزي به طور مرتب حواس انسان را پرت کند.
براي رفع اين مشکل توصيه مي‌کنيم، ابتدا سعي کنيد ذهن‌تان را از افکار غير مربوط و مختل کننده دور کنيد و يا اگر چيزي مثل اشياي موجود در اتاق توجه شما را به طور مرتب به خودش جلب مي‌کند، آن را از جلوي چشم‌تان برداريد.
در مرحله بعد اگر نتيجه نگرفتيد، قلم و کاغذي برداريد و در کنار خود بگذاريد. هرگاه مطلبي به ذهن‌تان آمد، آن را يادداشت کنيد. اين کار خودش باعث ايجاد تمرکز و راحتي خيال مي‌شود.
عصبانيت، ناراحتي، گرسنگي زياد، درگيري زياد فکري، خستگي زياد و ... نيز از عوامل عدم تمرکز حواس هستند.
3. به رحمت پروردگار اميد داشته باشيد. هيچ‌گاه از خودتان نااميد نشويد. من نمي‌توانم، نمي‌شود، ذهن من حفظيات را نمي‌پذيرد و ... را از خودتان دور کنيد. به خودتان تلقين کنيد که به اميد خدا مي‌توانيد به راحتي همه قرآن را حفظ کنيد.
نکته آخر اين‌که اگر تازه شروع به حفظ قرآن کرده‌ايد از جزء سي‌ام قرآن، آن هم از سوره ناس شروع به حفظ کنيد. اين کار در تلقين موفقيت و ايجاد اعتماد به نفس به شما کمک مي‌کند و ذهن‌تان را آماده پذيرش سريع‌تر و آسان‌تر حفظ قرآن مي‌کند. بعد از حفظ جزء 30 به سراغ جزء اول برويد.
نکته آخر اين‌که اگر تازه شروع به حفظ قرآن کرده‌ايد از جزء سي‌ام قرآن، آن هم از سوره ناس شروع به حفظ کنيد. اين کار در تلقين موفقيت و ايجاد اعتماد به نفس به شما کمک مي‌کند و ذهن‌تان را آماده پذيرش سريع‌تر و آسان‌تر حفظ قرآن مي‌کند. بعد از حفظ جزء 30 به سراغ جزء اول برويد.
