أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللَّـهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا[۱]

پس آیا در قرآن تدبر نمی­‌کنند تا به هماهنگی آن پی ببرند و دریابند که از جانب خدا نازل شده است؟ و اگر قرآن از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن ناسازگاری و ناهماهنگی بسیار می­‌یافتند.

أَفَلَمْ یَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُم مَّا لَمْ یَأْتِ آبَاءَهُمُ الْأَوَّلِینَ [۲]

آیا در این قرآن تدبر نکرده­‌اند تا بدانند آن از جانب خداست؟ مگر برای آنان پیامی آمده که برای پدران نخستین‌شان نیامده است تا بگویند اگر این پیام حق است و از سوی خداست، چرا برای پیشینیان فرستاده نشد؟

کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ[۳]

این قرآن کتابی گرانقدر و پرخیر و برکت است که آن را به سوی تو فرستادیم تا همگان در آیات آن تدبر کنند، پس هدایت­‌پذیران راه‌یاب شوند و عنادپیشگان عذری بر گمراهی خویش نیابند و تا صاحبان خرد به دلایل حق توجه کنند و به سوی آن هدایت گردند.

أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا [۴]

آیا در قرآن تدبر نمی­‌کنند و آن را نمی­‌فهمند؟ یا تدبر می­‌کنند و می­‌فهمند ولی بر دل­‌های آنان و هم­‌مسلکانشان، قفل­‌های مخصوص دل­‌ها قرار گرفته است و از­ آن­‌رو ایمان نمی­‌آورند؟

رسول خدا، حضرت محمد مصطفی-صلوات‌الله علیه- در روز غدیر فرمودند:

«مَعَاشِرَ النَّاسِ تدبروا الْقُرْآنَ وَ افْهَمُوا آیَاتِهِ…»[۵]

ای گروه­‌های انسان­‌ها، در قرآن، تدبر کنید و آیات آن را بفهمید…

علی -علیه‌السلام- می­فرمایند:

«ألا لا خَیرَ فی قَراءَه لا تدبُّرَ فیها»[۶]

آگاه باشید که خیری در قرائت قرآن بدون تدبر نیست.

فاطمه زهرا -سلام‌الله علیها- در احتجاج فدکیه خود می­‌فرمایند:

ای گروه­‌های مسلمانان، سرعت­‌گیرندگان به قول ضعیف باطل، چشم­‌پوشان از رفتار زشت خسارت­‌بار، آیا در قرآن تدبر نمی­‌کنید یا بر قلب­‌ها، قفل­‌های مخصوص آن زده شده است؟!

از امام صادق -علیه‌السلام- نقل شده است که وقتی مصحف قرآن را به دست می‌گرفتند، پیش از خواندن قرآن و قبل از باز کردن آن، در حالی که آن را در دست راست می‌گرفتند، چنین دعا می‌کردند:

«بِسمِ الله… الّلهُمَّ… لا تَجعَل قرائَتی قراءه ‌لا تَدَبُّرَ فیها بَلِ اجعَلنی أتَدَبَّرُ آیاتِه و أحکامِه»[۸]

به نام خدا… خدایا… قرائت مرا قرائت بی تدبر قرار مده، بلکه مرا آن‌گونه قرار بده که در آیات و احکام آن تدبر کنم.

[۱] سوره نساء، آیه ۸۲

[۲] سوره مؤمنون، آیه ۶۸

[۳] سوره ص، آیه۲۹

[۴] سوره محمد۶، آیه ۲۴

[۵] بحارالأنوار، ج۳۷، ص۲۰۸، باب ۵۲، أخبار الغدیر

[۶] مشکاهالأنوار، ص۱۳۷، الفصل الثامن فی العلم و العالم

[۷] الاحتجاج، ج۱، ص۱۰۴، احتجاج فاطمه الزهراء۳ على القوم

[۸] مستدرک‏الوسائل، ج۴ ، ص۳۷۲