موسی ـ علیه السلام ـ اثاث زندگی و گوسفندان خود و عصای اهدایی شعیب را برداشت و همراه خانواده‎اش، مدین را به مقصد مصر، ترك كرد و قدم در راه گذاشت، راهی كه لازم بود با پیمودن آن در طی هشت شبانه روز، به مصر برسد، موسی ـ علیه السلام ـ در مسیر، راه را گم كرد، و شاید گم كردن راه از این رو بود كه او برای گرفتار نشدن در چنگال متجاوزان شام، از بیراهه می‎رفت.
موسی در این وقت در جانب راست غربی كوه طور بود، ابرهای تیره سراسر آسمان را فراگرفته بود و رعد و برق شدیدی از هر سو شنیده و دیده می‎شد، از سوی دیگر درد زایمان به سراغ همسرش آمده بود، موسی ـ علیه السلام ـ در آن شرایط سخت و در هوای تاریك، حیران و سرگردان بود. ناگهان نوری در كوه طور مشاهده كرد. گمان برد در آنجا آتشی وجود دارد، به خانواده خود گفت:
«همین جا بمانید، تا من به جانب كوه طور بروم، شاید اندكی آتش برای گرم كردن شما بیاورم.»
وقتی كه به نزدیك آن نور رسید، دید آتش عظیمی از آسمان تا درخت بزرگی كه در آنجا بود، امتداد یافته است، موسی ـ علیه السلام ـ با دیدن آن منظره ترسید و نگران شد، زیرا آتشِ بدون دودی را دید كه از درون درخت سبزی شعله‎ور بود و لحظه به لحظه شعله‎ورتر می‎شد.(1) اندكی نزدیك شد، ولی همان لحظه از ترس آن، چند قدم بازگشت. اما نیاز او و خانواده‎اش به آتش او را از بازگشتن منصرف ساخت. نزدیك شد تا اندكی از آتش را بردارد، ناگهان از ساحل راست وادی، در آن سرزمین بلند و پربركت از میان یك درخت ندا داده شد:
«یا مُوسی اِنِّی اَنَا اللهُ رَبُّ الْعالَمِینِ؛ ای موسی! منم خداوند، پروردگار جهانیان.»

عصای خود را بیفكن.

وقتی كه موسی ـ علیه السلام ـ عصای خود را افكند، مشاهده كرد كه عصا چون ماری با سرعت به حركت درآمد، ترسید و به عقب برگشت، حتی پشت‎سر خود را نگاه نكرد، به او گفته شد: برگرد و نترس تو در امان هستی، اكنون دستت را در گریبانت فرو بر، هنگامی كه خارج می‎شود، سفید و درخشنده است! و این دو برهان روشن از پروردگارت به سوی فرعون و اطرافیان او است كه آنها قوم فاسقی هستند.»(2)
به این ترتیب موسی ـ علیه السلام ـ به مقام پیامبری رسید و نخستین ندای وحی را شنید كه با دو معجزه (اژدها شدن عصا و ید بیضاء) همراه بود(2) و مأمور شد كه برای دعوت فرعون به توحید، حركت كند.

مأموریت موسی و هارون برای دعوت فرعون

حضرت موسی به مصر نزدیك شد، خداوند به هارون برادر موسی كه در مصر زندگی می‎كرد، الهام نمود كه برخیز و به برادرت موسی ـ علیه السلام ـ بپیوند.
هارون به استقبال برادر شتافت و كنار دروازه مصر، با موسی ملاقات كرد، همدیگر را در آغوش گرفتند و با هم وارد شهر شدند.
یوكابد مادر موسی از آمدن فرزندش آگاه شد، دوید و موسی ـ علیه السلام ـ را دربر كشید و بوسید و بویید.
حضرت موسی ـ علیه السلام ـ برادرش هارون را از نبوّت خودآگاه ساخت و سه روز در خانه مادر ماند و در آنجا با بنی‎اسرائیل دیدار كرد و مقام پیامبری خود را به آنها ابلاغ نمود و به آنها گفت: «من از طرف خدا به سوی شما آمده‎ام تا شما را به پرستش خداوند یكتا دعوت كنم.»
آنها دعوت موسی را پذیرفتند و بسیار شاد شدند.
از جانب خداوند به موسی ـ علیه السلام ـ خطاب شد كه همراه هارون نزد فرعون بروید، و او را با نرمی و اخلاق‎نیك به سوی خدا دعوت كنید، شاید پند گیرد و ایمان آورد.
موسی و هارون عرض كردند: «پروردگارا! از این می‎ترسیم كه او بر ما پیشی گیرد یا طغیان كند.»
خداوند فرمود: «نترسید من با شما هستم، همه چیر را می‎شنوم و می‎بینم.»(4)
موسی و هارون با زحمات بسیار توانستند با شخص فرعون روبرو شوند، آن دو، دعوت خود را در پنج جمله كوتاه امّا پرمحتوا و قاطع بیان كردند:
1. ما فرستادگان پروردگار توایم.
2. بنی‎اسرائیل را همراه ما بفرست و به آنها آزار نرسان.
3. ما بیهوده و بی‎دلیل سخن نمی‎گوییم، بلكه از طرف پروردگارت نشانه (و معجزه)ای برای تو آورده‎ایم.
4. سلام و درود بر آنها كه از راه هدایت پیروی كنند.
5. به ما وحی شده است كه عذاب الهی دامان كسانی را كه آیاتش را تكذیب ‎كنند، و سركشی نمایند خواهد گرفت.
فرعون: ای موسی! پروردگار شما كیست؟
موسی: پروردگار ما كسی است كه به هر موجودی آنچه را لازمه آفرینش او بود داده، سپس راهنمائیش كرده است.
فرعون: پس تكلیف پیشینیان ما چه خواهد شد كه به خدا ایمان نیاوردند؟
موسی: آگاهی مربوط به آنها نزد پروردگارم در كتابی ثبت است، پروردگار من هرگز گمراه نمی‎شود و فراموش نمی‎كند.
همان خدایی كه زمین را برای شما محل آسایش قرار داد، و راههایی را در آن پدید آورد، و از آسمان آبی فرستاد كه به وسیله آن، انواع گوناگون گیاهان را (از خاك تیره) برآوردیم...(5)
فرعون خیره‎سر در برابر گفتار منطقی و نرم موسی ـ علیه السلام ـ و هارون نه تنها هیچگونه تمایلی نشان نداد، بلكه به رجال و شخصیت‎های اطراف خود رو كرد و گفت:
«یا أَیهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَیرِی؛ ای جمعیت (درباریان) من معبودی جز خودم برای شما سراغ ندارم.»(6)
سپس فرعون با كمال غرور و گستاخی به وزیرش هامان گفت: «قصر و برجی بسیار بلند، برای من بساز، تا بر بالای آن روم و خبر از خدای موسی بگیرم، به گمانم موسی از دروغگویان است.»
هامان دستور داد در زمین بسیار وسیعی، به ساختن كاخ و برجی بلند مشغول شدند، پنجاه هزار بنّا و معمار مشغول كار گشتند و دهها هزار كارگر، شبانه‎روز به كار خود ادامه دادند، و در همه جا سر و صدای آن پیچید. به گفته بعضی، معماران آن را چنان ساختند كه از پلّه‎های مارپیچ آن، مرد اسب‎سواری می‎توانست بر فراز برج قرار گیرد.
پس از پایان كار ساختمان، فرعون شخصاً‌ برفراز برج رفت، نگاهی به آسمان كرد، منظره آسمان را همانگونه دید كه از روی زمین صاف معمولی می‎دید، تیری به كمان گذاشت و به آسمان پرتاب كرد، تیر بر اثر اصابت به پرنده (یا طبق توطئه قبلی خودش) خون‌آلود بازگشت، فرعون از فراز برج پایین آمد و به مردم گفت: «بروید فكرتان راحت باشد، خدای موسی را كشتم.»
فرعون با این‎گونه تزویر و نیرنگ و نمایش قدرت، به عوام‎فریبی پرداخت و مدّتی با این حركات بیهوده، مردم را به امور پوچ و توخالی، سرگرم كرد و با این سرگرمی‎های خنده‎آور، می‎خواست مردم را از موسی و خدای موسی ـ علیه السلام ـ غافل و بی‎خبر سازد و با ایجاد مسائل انحرافی، ‌آنها را از مسائل اصلی دور نگهدارد، ولی به قدرت الهی برج آسمانخراش او به لرزه افتاد و فروریخت و جمعی در میان آن كشته شدند.(7)
طبق بعضی از روایات، جبرئیل از سوی خدا به سوی آن برج آمد و با پرِ خود به آن زد، برج به سه قسمت شد و هر قسمتی به جایی سقوط كرد.(8)

• (1). در حقیقت آن شعله، آتش نبود، بلكه یك‎پارچه نور بود كه نمایی مانند آتش داشت.
• (2). a. b. مضمون آیات 29 تا 32 سوره قصص؛ بحارالانوار، ج 13، ص 61.
• (4). سوره طه، آیه 42 تا 46.
• (5). سوره طه، آیه 56 تا 64.
• (6). قصص، 38.
• (7). اقتباس از تفسیر ابوالفتوح رازی، ج 8، ص 464؛ تفسیر نمونه،‌ج 12، ص 85 تا 88.
• (8). بحارالانوار، ج 13، ص 151.