امروزه همه از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، آن‌طور که آمارها نشان می‌‎دهد بیش از 60 درصد مردم جهان آنلاین هستند و ترجیح می‌دهند برای ارتباط با دیگران و کسب اطلاعات از اینترنت استفاده‎ کنند. همچون دیگر نقاط جهان استفاده از اینترنت و شبکه‌های مجازی در ایران هم بسیار فراگیر است و انجام امور روزمره بدون اینترنت آسان نیست.

با اینکه اینترنت کاربردهای روزمره بسیاری دارد اما استفاده از شبکه‌های اجتماعی یکی از بیشترین مواردی است که کاربران اینترنت در همۀ جهان به آن علاقه دارند. این استقبال کاربران به شبکه‌های اجتماعی، استفاده از آنها را به فرصتی ارزشمند برای انجام فعالیت اجتماعی، اقتصادی و حتی کارهای خیر کرده و امروزه تأثیر شبکه های اجتماعی بر فعالیت های خیریه بسیار مشهود است.

از تأثیر شبکه های اجتماعی بر فعالیت های خیریه می توان گفت که در این فضا مؤسسه‌های خیریه می‌توانند بدون هیچ محدودیتی خدمات خود را معرفی کنند و با خیران ارتباط برقرار کنند، مددجویان هم در این فضا دسترسی آسان‌تری به این مؤسسه‌ها داشته باشند. از سوی دیگر معرفی خیریه‌ها و خدمات آنها در شبکه‌های اجتماعی موجب آگاهی بیشتر مردم با فعالیت‌های آنها می‌شود جامعه را با نیکوکاری بیشتر آشنا می‌کند.

12-1- اهمیت شبکه های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی بخش مهمی از زندگی ما شده‌اند و به جرئت می‌‎توان گفت سهم بزرگی از زمان هر روز ما را به خود اختصاص می‌دهند. ما نه تنها اطلاعات و اخبار مورد نیازمان را در فضای مجازی می‌یابیم بلکه به‌واسطۀ شبکه‌های اجتماعی می‌توانیم با هر کسی که بخواهیم ارتباط برقرار کنیم، کسب‌وکاری مجازی راه بیندازیم، خرید کنیم و حتی دوستان گمشده‌مان را در این سرزمین مجازی بیابیم.

از سوی دیگر نباید از یاد برد که در این شبکه‌ها امکان تشکیل گروه‌هایی با هدف مشخص وجود دارد، اجتماعاتی که می‌توانند آگاهی عمومی درباره مسائل مهم را بالا ببرد و البته آن مسئله‌ها را با شفافیت بیان کنند.
افزایش عدالت اجتماعی کار دیگری است که به یاری شبکه‌های اجتماعی می‌توان انجام داد. همۀ ما دیده‌ایم که انجام انواع کارهای مددکاری، حمایت از حیوانات و البته حمایت از حقوق افراد آسیب‌دیده تا چه اندازه در فضای مجازی فراگیر شده است.

در زمان بحران هم می‌توان از شبکه‌های اجتماعی برای اطلاع‌رسانی و امداد استفاده کرد. همۀ این قابلیت‌ها نشان می‌دهد شبکه‌های اجتماعی چه جایگاهی در زندگی ما دارند و اگر خلاق باشیم و ایده‌های نو ارائه کنیم، کارهای بیشتری در این شبکه‌ها می‌توان انجام داد.

12-2- تأثیر شبکه های اجتماعی بر فعالیت های خیریه

کارایی شبکه‌های اجتماعی موجب شده است، هرکسی در حوزه فعالیت خود از آنها استفاده کند. خیریه‌ها نیز از این موضوع مستثنی نیستند و تلاش می‌کنند برای یاری نیازمندان از همۀ راه‌های ممکن بهره‌ گیرند. درست است که انجام کار خیر برای فردی که آن را انجام می‌دهد و مددجو مفید است، اما زندگی امروز چنان سرعتی دارد که کمتر کسی ممکن است برای شنیدن درخواست کمک یک خیریه، لحظه‌ای درنگ کند.

با این حال به لطف تأثیر شبکه های اجتماعی بر فعالیت های خیریه می‌تواند دامنۀ حضور خود را چنان گسترده کنند که همه جا اثری از آنها باشد و سرانجام صدایشان به گوش حامیان و خیران برسد. البته مهم است که خیریه‌ها برای حضور در شبکه‌های اجتماعی، استراتژی مشخصی داشته باشند تا بتوانند بیشتر اهداف و نیازهایشان را معرفی کنند.

برای داشتن چنین حضور اثربخشی، خیریه‌ها پیش از هر چیز باید یک سیاست راهبردی برای خود تعریف و اهداف مشخصی را مطرح کنند و براساس آن مشخص کنند که از چه پلت‌فرمی استفاده می‌کنند، در چه زمانی، چه مطالبی در آن منتشر می‌کنند، چه‌ نتیجه‌ای می‌خواهند از این کار بگیرند و مهم‌تر از همه اینکه چرا این مطلب را در شبکه اجتماعی خود قرار می‌دهند.

همچنین مطالبی که از سوی یک خیریه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود باید برای مخاطبان مشخصی باشد و مشخص است که جامعۀ هدف آن اهداکنندگان هستند یا داوطلبان. حتی می‌توان نگاهی جزئی‌تر و دقیق‌تر به موضوع داشت و با بررسی اهداکنندگان خیریه، باتوجه به علاقه و ویژگی‌های آنان در شبکه‌های اجتماعی مختلف، مطالب متفاوتی را برای آنان در نظر گرفت.

12-3- درآمدزایی برای خیریه و شبکه‌های اجتماعی

استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای راه‌اندازی کسب‌وکارها شیوه‌ای فراگیر برای کسب درآمد است. با اینکه خیریه‌ها به دنبال درآمدزایی و سود شخصی نیستند اما از آنجا که باید برای کمک‌رسانی، درآمد و مبالغ اهدایی به دست آورند، می‌توان آنها را نیز یک مجموعۀ مبتنی بر کسب‌وکار به حساب آورد.

از آنجا که هر کسب‌وکاری برای رونق خود به تبلیغات و معرفی نیاز دارند، موسسه ها می‌توانند از تأثیر شبکه های اجتماعی بر فعالیت های خیریه برای تبلیغات و جذب سرمایه‌‎گذار استفاده کنند. با این حال این روند نتیجۀ دیگری هم در پی دارد؛ تبلیغات می‌تواند هدف اقتصادی یک مجموعه را برآورده کند اما در عین حال نگرش مثبت نسبت به آن مجموعه و ارتقای سازمان را هم در پی دارد.

12-4- اعتماد و مشارکت اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی ساز و کاری مانند رسانه‌ها دارند و می‌توانند همچون روزنامه‌ها و سایت‌های خبری یک جریان فکری یا اجتماعی را سر و شکل دهند و فراگیر کنند. در این ساز و کار مشارکت اجتماعی خوبی وجود دارد و می‌توان اعتماد افراد را برای همراهی جلب کرد.

در واقع وقتی خیریه‌ها فعالیت‌های خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند و افراد از تجربه همکاری خود با آنها می‌گویند دیگر مخاطبانی که در این فضا حضور دارند می‌‎توانند به خیریه اعتماد کنند و برای مشارکت در کارهای خیر داوطلب شوند. این روند برای خیریه‌ها که اساساً بر مبنای مشارکت اجتماعی فعالیت می‌کنند بسیار مفید است زیرا شبکه‌های اجتماعی با فضای پویای خود افراد برمی‌انگیزند تا درگیر مسائل اجتماعی شوند و در امور مربوط به آن مانند کمک به خیریه‌ها مشارکت داشته باشند.

12-5- چگونه آنلاین کمک کنیم؟

موسسات خیریه علاوه بر روش های سنتی، به دریافت کمک های مردمی از طریق فضای مجازی نیز اقدام می کنند.

امروزه با گسترش فن آوری و ارتباطات، کمک کردن هم شکل نوینی پیدا کرده است. از صندوقهای قرض‌ الحسنه الکترونیک و USSDگرفته تا کمک به شیوه ی آنلاین. این امر باعث شده تا موسسات خیریه علاوه بر روش های سنتی، به دریافت کمک های مردمی از طریق فضای مجازی نیز اقدام کنند.

12-6- پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری

شاید در نگاه اول گمان شود که در این صفحه تنها قرار است وجوهات مربوط به خمس و زکات و فطریه پرداخت شود اما بررسی آن نشان می دهد که علاوه بر موارد فوق امکان ادای موارد دیگری نیز وجود دارد. در صفحه “راهنمای وجوهات شرعی” پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری گفته شده که می توان به صورت آنلاین وجوهات بابت ادای نماز قضا، روزه قضا، کفاره قضای روزه عمد، کفاره قضای روزه عذر، کفاره عهد، قسم یا نذر، ختم قرآن و عقیقه را پرداخت کرد

همچنین در صفحه راهنمای پرداخت وجوهات شرعی، جدول و توضیحات تکمیلی درباره محاسبه و پرداخت وجوه درج شده است

علاوه بر این در این سایت امکان کمک به جبهه مقاومت نیز فراهم شده است

12-7- موسسه خیریه همت

این موسسه با هدف نهادینه سازی فرهنگ دینی – انسانی خیریه با دو اولویت تهیه جهیزیه و کمک های درمانی برای خانواده های نیازمند تاسیس شده است که از تاریخ 14 شهریور 1390 به همت آقای مهدی قمصریان و خانم زینب رشیدی مهر آبادی آغاز بکار کرده است.

این خیریه برای هر کمک، فراخوانی می دهد. جهت شرکت در فر اخوان های این خیریه، به سایت آن مراجعه نمایید. علاوه بر فراخوان ها، به صورت کلی هم امکان کمک به نیازمندان از طریق این موسسه وجود دارد. برای این کار، اینجا را کلیک کنید

همچنین گزارش دریافت های مردمی با عنوان «گزارش مهربانی» در سایت ارائه می شود

ویژگی بارز این خیریه، مجازی بودن آن است. یعنی این موسسه شعبه ای در سطح شهرهای کشور ندارد

12-8- موسسه خیریه امداد گران عاشورا

موسسه ای غیر دولتی، غیر انتفاعی جهت حمایت از بیماران محروم و سرطانی که از سال 1374 به همت جمعی از رزمندگان بهداری دفاع مقدس و خانواده آنان اعم از مدیران، پزشکان، کادرهای هیئت علمی ، پرستاران و امداد گران برای پاسداری از ارزش های همرزمان شهیدشان آغاز بکار نموده است. از جمله اهداف این موسسه عبارتند از

تلاش در جهت تحقق توصیه ائمه و پیشوایان دینی در راستای رسیدگی به حال محرومان و مستضعفین جامعه به منظور گسترش عدالت اجتماعی

-گسترش فرهنگ انفاق در جامعه.

ایجاد زمینه مناسب به منظور ارائه خدمات امدادی، بهداشتی، درمانی، آموزشی، مشاوره ای و توانبخشی مطلوب به محرومین با بهره گیری از استعدادهای موجود در جامعه.

کمک به زدودن فقر و بیماری از چهره جامعه

در بخش «کمک می خواهم» سایت موسسه، امکان اعلام نیاز به کمک وجود دارد. همچنین در بخش می خواهم کمک کنم علاوه بر امکان کمک آنلاین، شماره حساب های موسسه جهت دریافت کمک های مردمی قرارداده شده است

12-9- موسسه خیریه محک

محک ، موسسه خیریه ای است جهت حمایت از کودکان سرطانی که در سال 1370 با ایده سعیده قدس (بنیان گذار محک) به ثبت رسید. نام اختصاری محک برگرفته از نوع فعالیت این موسسه می باشد (موسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان). این موسسه هدف خود را حفظ منزلت انسانی کودکان مبتلا به سرطان اعلام کرده است. برگزاری بازارها، توزیع قلک و عضویت در جمع یاوران محک از روش های جلب کمک های مردمی در محک می باشد. به تناسب این روش ها، در سایت موسسه بخشهایی تحت عنوان انواع کمک های فردی، سازمانی، درخواست قلک و «می خواهم درمان یار شوم» وجود دارد

علاوه براین، در این سایت، امکان بازدید مجازی نیز فراهم شده است

12-10- کمیته امداد امام خمینی (ره)

سابقه شكل گيري اين نهاد به سالهاي قبل از پيروزي انقلاب حدود سال 1342 بر مي گردد كه تعدادي از انقلابيون اول نهضت اسلامي از طرف حضرت امام خمینی (ره) مـأموريت رسيدگي به‌ خـانواده زندانيـان سياسي، نيازمندان و مبارزين را بر عهده داشتند.22 روز پس از پیروزی انقلاب در 14 اسفند 1357، كميته امداد امام‌، با صدور حكم پر خير و بركت و تاريخي حضرت امام خميني‌(ره‌) به مدت نامحدود، بمنظور تحقق بخشيدن به اهداف عاليه نظام جمهوري اسلامي ايران و ولايت فقيه در حمايت و امداد محرومان و مستضعفان و خودكفا كردن آنان‌، تأسيس گرديد. ازجمله فعالیت های این کمیته تامین جهیزیه و ازدواج ، حمایت از آسیب دیدگان ، خدمات حقوقی و قضایی ، آزادی زندانیان نیازمند ، خدمات مددکاری و مشاوره و اکرام و حمایت از ایتام می باشد

در سامانه پرداخت الکترونیک کمیته امداد، امکان انتخاب موضوع کمک و همچنین استان و شهرستان مورد نظر برای کمک وجود دارد

12-11- سازمان بهزیستی

این سازمان از مهمترین نهادهای حمایتی دولتی است که از طریق بودجه عمومی به افراد معلول و محروم جامعه کمک می ‌نماید. پس از پیروزی انقلاب، و با بررسی و مطالعات شهید دکتر محمد علی فیاض ‌بخش، سازمان بهزیستی کشور به موجب لایحه قانونی مورخ 24/4/1359 از ادغام 16 سازمان، نهاد، موسسه و انجمن تشکیل شد تا با اتخاذ تدابیر و ارائه خدمات و حمایت ‌های غیر بیمه ‌ای با حفظ ارزش ‌های والای انسانی و تکیه بر مشارکت ‌های مردم و همکاری نزدیک سازمان ‌های ذیربط، در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، بازپروری و پیشگیری از معلولیت‌ ها و آسیب ‌های اجتماعی و کمک به تأمین حداقل نیازهای اساسی گروه ‌های کم درآمد، اقدام نماید. این سازمان ارائه دهنده خدماتی از قبیل آموزش، توانمند و توانبخش سازی، خدمات اجتماعی، خدمات مرتبط با زنان، خانواده و ازدواج، مسکن مددجویان و …. می باشد. همچنین امکان مشاوره مجازی نیز در سایت فراهم شده است

در بخش «کمک به مددجویان» روش های مختلف کمک مانند تلفن بانک، دستگاه های خود پرداز، درگاه پرداختی اینترنتی و …. معرفی شده است.

جدول ۱- فرامتغيرهاي فضاي مجازي در امور خيريه و نيكوكاري