استعلاء و استفال

این مبحث یکی از مهمترین ممیزه های لهجه عربی از لهجه های غیر عربی ، از جمله زبان فارسی است که تأثیر مستقیم در بیان حروف دارد.در زبان فارسی هنگام اداء حروف اگر متصل به الف مدی باشند دهان به یک صورت گشوده می شود آن هم به صورت عمودی.مانند بابا.ولی در زبان عربی دهان به هنگام اداء حروف دو حالت پیدا می کند.

۱ – حالت عمودی

۲ – حالت افقی

اساساً یکی از جذابیتهای این زبان رعایت همین نکته است.مانند کلمه احقاباً که حرف قاف با حالت عمودی و حرف باء با حالت افقی ادا می گردد.

صفت استعلاء

استعلاء در لغت به معنای طلب برتری و بلندی می باشد.

دراصطلاح تجویدی استعلاء عبارت است از برجسته شدن ریشه زبان به سمت سقف دهان در هنگام تلفظ حرف و در نتیجه درشت و پرحجم شدن فضای دستگاه تکلم.

این صفت همان حالت عمودی دهان است که قبلا به ان اشاره شد.

حروف مستعلیه عبارتند از :

خ

ص

ض

ط

ظ

غ

ق

صفت استفال

استفال در لغت به معنای پایین آمدن و پست شدن است.

دراصطلاح تجویدی استفال عبارت است از پایین آمدن ریشه زبان و در نتیجه نازک و کم حجم شدن حرف هنگام تلفظ.

این صفت همان حالت افقی دهان است که قبلاً گفتیم.به جز حروف مستعلیه مابقی حروف الفبا در زبان عربی دارای صفت استفال بوده و به آنها حروف مستفله می گویند.

تمامی حروف الفبا با الف مدی نوشته شده است.با توجه به صفت استعلاء و استفال با دقت بیان نمایید.

ءَا

با

تا

ثا

جا

حا

خا

دا

ذا

را

زا

سا

شا

صا

ضا

طا

ظا

عا

غا

فا

قا

کا

لا

ما

نا

وا

ها

یا

در مورد حرف راء در ادامه صحبت خواهیم کرد.

حروف مستعلیه در حالات مختلف	خ	ص	ض	ط	ظ	غ	ق
باالف مدی	خاسرین	صالحات	ضآلّین	طه	تلظّی	غلبون	قال
بافتحه	خَسِرَ	صَدقوا	نضَعَ	تقطَّعوا	ظَلَّ	غَفور	لقَد
باضمه	خُلود	صُحف	ضُرب	فطُبع	غائط	فغُلبوا	فریقٌ
باسکون	یُخرج	اتَصبرون	مستضعف	فنَطبع	یُظلمون	اغرقنا	یقدر
باکسره	اخِرَه	صِراط	فی الارضِ	طِبن	فانتظِروا	غِلّ	قِسمه
بایاءمدی	خیفه	نصیر	مغرنین	مقسطین	عظیم	ینبغی	مستقیم

دو نکته مهم :

۱ – وقتی حروف مستعلیه را درحالات گوناگون می خوانید شاید متوجه این نکته شده باشید که درشتی این حروف در آن حالات با یکدیگر فرق می کند و این همان است که در تجوید به ان کم یا زیاد شدن درجه تفخیم می گویند.

۲ – دقت کنید که درشتی و حجم زیاد حروف مستعلیه بر تلفظ و بیان صحیح حروف استفال قبل و بعد از ان تأثیر نگذارد (بسیار مهم است).

۳ – در کنار تمرینات گوش دادن به تلاوتهای استاد محمد صدیق منشاوی و قرائت تدویر استاد محمود خلیل الحصری را فراموش نکنید.