قرآن، برترين و بالاترين هديه حضرت احديّت به بشر است و حفظ آن يكي از توفيقات بزرگ الهي است كه شامل حال هر كسي نمي‎شود. سعادت و لياقت شخص باعث مي‎گردد خداوند متعال، اين نعمت بزرگ را به او عطا فرمايد و سعادتمندترين افراد كساني هستند كه پس از حفظ قرآن، آن را از دست ندهند و درون خود را از گنج‎هاي بيكران قرآن خالي ننمايند.

مداومت در قرائت و حفظ قرآن عامل بسياري از توفيقات و بركات الهي است و كسي كه عادت به قرائت، حفظ و تدبّر در مفاهيم قرآني داشته باشد ترك آن برايش بسيار مشكل مي‎نمايد. با قرآن زندگي زيبا مي‎شود و جان مي‎گيرد و آرامش واقعي به منصّه ظهور مي‎رسد و بدون قرآن آدمي چون جمادي است متحرك كه نه روح دارد و نه آرامش واقعي.

بركات حفظ قرآن:

حفظ قرآن داراي آثار و بركاتي است كه درباره برخي از آنها نكاتي را مطرح مي‎نماييم:

الف) پاداش ها معنوی و اخروی:

1. هم نشيني با فرشتگان: امام صادق - عليه السّلام - در اين باره مي‎فرمايند: «حافظ قرآني كه به آن عمل كند، با فرشتگان پيغام‎بر و نيك رفتار هم نشين مي‎گردد.» [1]

2. درشمار بزرگان امت جاي گرفتن: امام صادق - عليه السّلام - مي‎فرمايند: «اشراف و بزرگان امت من، قاريان و حافظان و شب زنده‎دارانند.» [2]

3. ايمني از عذاب الهي: اميرمؤمنان علي - عليه السّلام - در اين زمينه مي‎فرمايند: «قرآن را تلاوت كنيد و آن را به خاطر بسپاريد، زيرا خداوند متعال دلي كه قرآن در آن باشد عذاب نمي‎كند.» [3]

حفظ قرآن مجيد و انس با آن، انسان را در مسير عمل به وحي و بهره جستن از معارف آن قرار مي‎دهد و در نتيجه او را از آتش دوزخ مصون مي‎دارد. پيامبر اكرم - صلّي الله عليه و آله - در این خصوص مي‎فرمايند: «اگر قرآن در پوستي باشد، آتش بدان نخواهد رسيد.» [4]

4. آبادي قلب: پيامبر گرامي اسلام - صلی الله علیه و آله - مي‎فرمايند: «كسي كه در درونش چيزي (سوره يا آيه‎اي) از قرآن نباشد، مانند خانه ويران است.» [5]

چنان كه خانه ويران نزد مردم ارزش ندارد، دل تهي از آيات الهي نيز نزد خداوند بي‎ارزش است و لذا پيامبر اعظم - صلی الله علیه و آله - فرموده اند دلي كه از كلام وحي بي‎بهره باشد، مرده و چون خانه خراب و ويران است.

5. مشمول آمرزش الهی: رسول خدا - صلّي الله عليه و آله - فرمود: «كسي كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداي تعالي او را نمي‎آمرزد، ‌در شمار كساني است كه آيات الهي را به تمسخر گرفته‎اند.» [6]

6. پاداش مضاعف: امام صادق - عليه السّلام - فرمود: «هر كس در فراگيري قرآن بكوشد و به سبب كمي حافظه آن را به سختي حفظ كند دو پاداش دارد. (پاداشي براي حفظ قرآن و پاداشي براي تحمل سختي آن»[7].

7. پذيرفته شدن شفاعت: پيامبر عظيم الشأن اسلام - صلّي الله عليه و آله - فرمود: «هر كه (آن قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را درباره ده تن از اعضاي خانواده‎اش كه آتش بر آنها واجب شده، مي‎پذيرد.» [8]

8. بالاترين درجات بهشت: پيامبر اكرم - صلّي الله عليه و آله - فرمود: «درجات بهشت به تعداد آيه‎هاي قرآن است چون صاحب قرآن داخل بهشت شود، به وي مي‎گويند بخوان و بالا برو كه هر آيه‎اي را درجه‎اي است. پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه‎اي نيست.» [9]

9. دريافت پاداش انبياء: پيامبر - صلّي الله عليه و آله - فرمود: «اي سلمان،... همانا بعد از انبيا بهترين بندگان نزد خداوند، عالمانند و سپس قاريان و حافظان قرآن. آنان همانند انبيا از دنيا مي‎روند، همراه آنان از گورها برانگيخته مي‎شوند، در كنار آنان از صراط مي‎گذرند و پاداش همانند آنها (از خداوند) دريافت مي‎كنند.» [10]

ب) برکات دنیوی:

1. هدايت انسان: تلاوت و انس با قرآن از سفارش‎هاي مكرّر معصومان - عليهم السّلام - است و حفظ قرآن به انس با آيات الهي مي‎انجامد؛ زيرا حافظ قرآن بايد براي تثبيت محفوظات قرآني‎اش روزي چند بار به قرائت قرآن بپردازد. ائمه - عليهم السّلام - حافظان قرآن را به تكرار آيات الهي فراخوانده و مي فرمودند: «همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه - چنانچه مورد ديدار پياپي صاحبش واقع نشود - جايگاهش را ترك مي‎كند، محفوظات حافظ قرآن نيز - اگر پيوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگيرند - از خاطر زدوده مي‎شوند» بنابراين، حافظ ناگزير است با قرآن انس ‎گيرد و به واسطه آن زمينه هدايت و سعادتش فراهم مي‎آيد. امیر المؤمنین علی - عليه السّلام - مي‎فرمايد: «هيچ كس با قرآن هم نشين نمي‎شود مگر اينكه از كنار آن با افزايش يا كاهش بر مي‎خيزد؛ افزايش هدايت يا كاهش گمراهي.»[11]

2. آرامش روحي: ياد خدا تأثير بسزايي در روان آدمي دارد و دل در پرتو آن آرام مي‎گيرد. خداوند متعال مي‎فرمايد: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آگاه باش كه دل‎ها با ياد خدا آرام مي‎گيرد.» [12]  يكي از نام‎هاي قرآن، ذكر است تلاوت و حفظ قرآن نوعي ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسياري از فشارهاي رواني و اضطرابات دروني مصون مي‎ماند.

3. نجات از تنهايي: كتاب بهترين هم نشين تنهايي است و قرآن زيباترين، عميق‎ترين و با نفوذترين كتاب شمرده مي‎شود. امام سجاد - عليه السّلام - مي‎فرمايد: اگر همه مردم روي زمين از دنيا بروند، تا وقتي قرآن با من است، از هيچ چيز وحشت ندارم.

4. فهم بهتر قرآن: مهم‎ترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه آيات، ارتباط آن‎ها را نيك در مي‎يابد و در پرتو آن دركي بهتر و درست‎تر از قرآن به دست مي‎آورد.

5. تقويت حافظه: يكي از امتيازات قرآن مجيد آن است كه تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقويت حافظ مي‎شود. در روايات چنان مي‎خوانيم كه قرائت قرآن به افزايش حافظه مي‎انجامد.[13] از آنجا كه حفظ اين كتاب آسماني به تكرار پيوسته و قرائت زياد آن وابسته است، مي‎توان گفت حفظ قرآن مجيد حافظه را فزوني مي‎بخشد.[14]

اين بخشي از اثرات حفظ قرآن كريم بود كه به صورت اجمال بيان گرديد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. شهريار پرهيزكار، چگونه قرآن را حفظ كنيم.

2. كاظم گرامي، روش حفظ قرآن كريم.

3. اسماعيل حمزه‎لو، روش علمي ـ عملي حفظ قرآن كريم.

4. محمود جويباري، آموزش حفظ قرآن.

5. سيد باقر قبانچي، درباره حفظ قرآن كريم، ترجمه و نگارش ابراهيم احمديان.

پی نوشتها:

[1] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 4، ص 405.

[2] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 177.

[3] . همان، ص 19.

[4] . طبرسي، ابوعلي فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 1، ص 45.

[5] . هندي، علاء الدين علي بن حسام الدين، كنز العمال، ‌ج 1، ص 512، ح 2276.

[6] . نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج 4، ص 269.

[7] . كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ج 4، ص 409.

[8] . طبرسي، ابوعلي فضل بن حسن، مجمع البيان، ج 1، ص 45.

[9] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 92، ص 22.

[10] . همان، ص 17.

[11] . نهج البلاغه، خ 175.

[12] . رعد/28.

[13] . همان، ج 66، ص 290.

[14] . حسيني، سيّد مجتبي، سيماي حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65.