یکی از مسائل بسیار مهم برای ورود به هر موضوعی،آشنایی با روش و شیوه آن می باشد. در حفظ قرآن هم، توجه به روش حفظ قرآن اهمیت زیادی دارد و کمک کننده ای بسیار خوب در مسیر حفظ می باشد. ما در این مقاله، دو نوع از مهم ترین روش های حفظ قرآن را بازگو می کنیم و بهترین روش را برای شما بیان می کنیم.
روش اول: حافظه تصویری (بصری):
در این روش، اتکاء اصلی حفظ، بر نگاه کردن با دقت به آیات و صفحات قرآن و تکرار آن ها می باشد. در توضیح این روش باید گفت که در واقع حافظ قرآن با نگاه کردن به هر صفحه ای، یک تصویر ذهنی برای خود ایجاد می کند و با کمک حافظه تصویری، به ازای هر صفحه مکتوب قرآن، یک صفحه در ذهن به وجود می آورد. به بیان دیگر حافظ کل قرآن، ششصد و چهار صفحه به اندازه تمام صفحات قرآن، در ذهن خود دارد. (البته با توجه به این نکته که از روی قرآن با خط عثمان طه حفظ کرده باشد). نکته ای که در این روش باید مد نظر باشد این است که حافظ قرآن باید در موقع حفظ کردن، دقت بالایی در جایگاه کلمات و عبارات و نحوه قرار گرفتن آیات داخل صفحه داشته باشد و بداند هر آیه ای در کجای صفحه قرار دارد (موقعیت آیه در بالا و یا وسط و یا پایین صفحه می باشد) و هم چنین مطلع باشد که جایگاه آیه در صفحه راست قرآن است و یا در صفحه چپ. حافظ قرآن با نگاه کردن دقیق به جایگاه کلمات و جملات و آیات، تصاویر درستی از صفحات را در ذهن خود می سازد، و با تکرار و مرور محفوظات خود،این صفحات ذهنی خود را بهتر و بیشتر در ذهن خود تثبیت می کند. حفظ به روش دیداری به دو صورت امکان پذیر است : 1- بدین صورت است که شخص،از ابتدا تا انتهای حفظ خود را چندین بار با دقت به جایگاه عبارات و آیات و با نیت حفظ کردن، تکرار می کند. به عنوان مثال کسی می خواهد از آیه 1 تا 5 سوره بقره را حفظ کند.این شخص، چندین بار از آیه 1 تا 5 را پشت سر هم تکرار می کند تا احساس کند کل این آیات را حفظ شده است.
2- صورت دوم به این طریق است که شخص به صورت مجزا تک تک آیات را با دقت به جایگاه عبارات و آیات و با نیت حفظ کردن،تکرار می کند.به عنوان مثال کسی می خواهد از آیه 1 تا 5 سوره بقره را حفظ کند.این شخص، ابتدا با دیدن و توجه کامل به آیه اول،ابتدا آیه اول را تکرار می کند تا حفظ شود و تا آیه اول حفظ نشود،آیه دوم نباید حفظ شود. پس از حفظ شدن آیه اول، آیات بعدی مانند آیه اول باید حفظ شود. لازم به ذکر است که اگر یک آیه ای طولانی ( دو، سه خط و بیشتر از آن) باشد، می شود همان یک آیه را چند بخش تقسیم کرد و ابتدا بخش اول را حفظ کرد و بعد بخش دوم و همین طور بخش های بعدی را حفظ نمود.
نکات مربوط به این روش: نکته اول این است که یکی از بهترین روش ها برای حفظ، روش دیداری است و معمولاً آنچه که می شود به عموم افرادی که می خواهند حفظ کنند، توصیه کرد، همین روش است. چون دیدن و با دقت نگاه کردن به یک متن بسیار با اهمیت است و بهتر در ذهن حک خواهد شد و وقتی انسان یک تصویر را می بیند یک تصویر در ذهن خود ایجاد می کند و اثر دیدن بیشتر از شنیدن و دیگر قوای انسان می باشد.
نکته دوم این که از صورت های دو گانه روش دیداری،صورت دوم بهتر می باشد. دلیل آن این است که طبعیتاٌ هر مقدار اندازه حفظ،کمتر باشد توجه و دقت، بیشتر خواهد بود و کیفیت حفظ بهتر خواهد شد و هم چنین صورت دوم زمان کمتری،را به خود اختصاص می دهد. نکته سوم که بسیار بسیار مهم هست این می باشد که اتکاء اصلی در روش دیداری، بر نگاه کردن با دقت به جایگاه عبارات و آیات و هم چنین تکرار آن ها می باشد ولی این مطلب بدین معنا نیست که در این روش از نوار اساتید حفظ استفاده نشود بلکه باید یک،تا دو بار ،قبل از حفظ کردن،نوار گوش داده شود.
روش دوم : حافظه شنیداری (صوتی):
در این روش، تکیه اصلی حفظ،بر گوش دادن بر نوار اساتید حفظ است.در توضیح این روش باید گفت حافظ قرآن،آن قدر نوار را با دقت گوش می دهد که دیگر احساس کند که آیات مورد نظر را حفظ شده است.در روش شنیداری مانند روش دیداری به دو صورت می شود حفظ را انجام داد: 1- صورت اول بدین گونه خواهد بود که حافظ، از ابتدا تا انتهای حفظ خود را چندین بار با دقت نوار گوش می دهد. به عنوان مثال کسی می خواهد از آیه 1 تا 5 سوره بقره را حفظ کند.این شخص، از آیه 1 تا 5 را پشت سر هم،نوارش را گوش میدهد تا اطمینان کند که این آیات را حفظ شده است. 2- این صورت به این حالت خواهد بود که شخص، به طور مجزا تک تک آیات را با دقت نوار گوش می دهد و حفظ می کند.به عنوان مثال کسی می خواهد از آیه 1 تا 5 سوره بقره را حفظ کند.این شخص، ابتدا آیه اول را از نوار گوش می دهد تا این آیه را حفظ شود و بعد از اطمینان از حفظ آیه اول، آیه دوم را به همان صورت آیه قبلی حفظ می کند و همین طور آیات بعدی حفظ خواهد شد.
نکات مربوط به این روش 1- نقطه قوت این روش در این است که حافظ بعد از استماع پی در پی ترتیل اساتید حفظ، با الحان قرآنی و تجوید آشنایی بیشتری پیدا کرده و با تسلط بهتری قرائت می کند.
2-نقطه ضعف این روش این است که تکیه و توجه اصلی حافظ در این روش، بر آهنگ و لحن نوار است. به همین علت با فراموش کردن آهنگ،خود آیات فراموش می شود و چه بسا اگر از وسط آیه پرسیده شود، حافظ نتواند آهنگ آیه را به ذهن بیاورد و آیه را بخواند.
3- این روش برای عموم حافظان توصیه نمی شود ولی در مورد برخی افراد، این روش خوب و بلکه بسیار مطلوب است و برای اشخاصی که سواد خواندن ندارند (مانند کودکان و افراد بی سواد)، یا افرادی که در روخوانی و روان خوانی قران مشکل دارند و همچنین افراد نابینا و کم بینا توصیه می شود.
مقایسه حافظه صوتی و تصویری
تقریباً 70 درصد جمعیت جهان را افرادی تشکیل می دهند که از حافظه تصویری استفاده می کنند. شما حتماً تجربه کرده اید که قیافه دوستان دوران تحصیل در یادتان است بر خلاف اسامی ایشان که از یادتان رفته است. یا اینکه فیلمی که ده سال پیش در تلویزیون دیده اید را با نمایش مجدد به خاطر آورده و تمامی جزئیات آنرا را در ذهن خود ثبت شده می یابید. لذا قدرت یاد آوری و ثبت محفوظات در این حافظه بسیار بالا بوده و به راحتی از بین نخواهد رفت.
اما در حافظه صوتی که تقریباً۳۰ درصد جمعیت افراد جهان را تشکیل می دهند. ملاحظه می شود که این حافظه بسیار ضعیف تر از حافظه تصویری است. مثلاً اسامی افراد غالباً در ذهن افراد ثبت نمی شود. یا زمانی که مطلبی به او گفته می شود زود از یاد می برد و در عمل بیش از چند ساعت بیشتر در ذهن خود نگه نمی دارد.
روش تلفیقی:
با استفاده از این دو حافظه روش جدیدی با عنوان روش تلفیقی وجود دارد که دارای مراحلی است.
مرحله اول: آشناشدن با ترجمه و معنی آیاتی که قصد حفظ کردن آن ها را دارید.بسیار خوب است که حافظ از یک ترجمه روان قرآن، برای حفظ کردن آیات کمک بگیرد.دانستن معنا و مفهوم آیات، نقش بسیار کلیدی در روند حفظ دارد.
مرحله دوم: بعد از خواندن ترجمه ،یک الی دو بار نوار آن آیات گوش داده شود تا با کلمات و عبارات آشنا شویم و از ابتدا آیات را به صورت صحیح حفظ کنیم.
مرحله سوم: آیات مورد نظر برای حفظ را، با صورت دوم روش دیداری حفظ می کنیم. به عنوان نمونه اگر شخصی بخواهد آیات 1 تا 5 سوره بقره را حفظ کند، ابتدا آیه اول را با دقت نگاه انداخته و آن را تکرار می کند تا اطمینان پیدا کند که حفظ شده است و بعد از حفظ آیه اول،سراغ آیه دوم می رود و با نگاه کردن به جایگاه آیه و تکرار آن، آیه دوم را حفظ می کند آیه به آیه،با تکرار کردن و نگاه کردن و دقت به جایگاه کلمات و عبارات در داخل صفحه،آیات را حفظ می کنیم.ابتدا آیه اول تکرار شود تا اطمینان پیدا کنید که حفظ شده اید و بعد سراغ آیه دوم بروید با تکرار و با توجه نگاه کردن،آیه را حفظ کنید.بعد از اتمام آیه دوم،آیه اول و دوم را با هم بخوانید و همین طور آیات بعدی را حفظ کنید.
بهترین روش
با بررسی دو روش فوق به این نتیجه می رسیم که بهترین روش حفظ قرآن، تلفیقی از هر دو حافظه (صوتی و تصویری) است. چون برای جبران ضعف های هر دو روش لازم است از هر دو روش استفاده گردد. اما باید توجه داشت که محوریت در حفظ با حافظه تصویری است. یعنی بر اساس حافظه تصویری، اما با کمک و یاری حافظه صوتی حفظ کنیم.
