این مطلب به هیچ عنوان قابل انکار نیست که ترکیب حروف، کلمات، جملات و آیات، از سویی و مقدار آشنایی شخص حافظ با ادبیات عرب و مأنوس بودنش با کلمات عربی، از سوی دیگر باعث می شود، حفظ کردن و یادآوری یک صفحه از قرآن، آسان یا سخت باشد؛ به عوامل فوق می توان آمادگی ذهنی و روحی حافظ و روش صحیح حفظ را نیز افزود. چه بسیار اتفاق می افتد که صفحه ای از قرآن، به عنوان یک صفحه آسان برای اکثر حفاظ قرآن شناخته می شود، اما شخصی در یادآوری آن مشکل دارد و دلیل آن، عجله کردن در حفظ آن صفحه یا مراعات نکردن اصول حفظ و مرور و مباحثه در دوره زمانی حفظش بوده است.
یکی از حفاظ قرآن می گفت: «هر جای قرآن را می خواهید، هر وقت از من بپرسید، بدون اشکال می خوانم اما سوره مبارکه «حج» را به خاطر آنکه موقع حفظ کردن، با عجله و بدون رعایت اصول، حفظ کردم، همیشه در آن دچار اشکال هستم و نگرانی من در مسابقات قرآن هم این است که از این سوره از من سؤال شود».
اما واقعیت موضوع آن است که اگر بخواهیم یک نگاه کلی داشته باشیم، با رعایت اصول استاندارد حفظ قرآن و نه روش هایی که مبنای علمی ندارد، صفحات قرآن به خوبی در ذهن شخص، حک و تثبیت می شود و هیچ کدام از آیات و صفحات و سوره ها، تفاوتی برایش ندارد، تسلط او بر همه قرآن به یک میزان است. علاوه بر حفظ خوب، مرورهای دقیق و برنامه ریزی شده، کمک می کند تا این سطح از تسلط، همیشه باقی باشد و خللی به محفوظات وارد نیاید، می دانید که اگر حافظ برنامه مرور مناسبی نداشته باشد، محفوظات را غباری از فراموشی خواهد گرفت که دسترسی راحت و خواندن بدون اشکال محفوظات را سخت خواهد نمود.
با این توصیف، آیات مشهور به «نساء» در سوره بقره یا سوره نساء یا سوره های یونس و اجزاء آخر قرآن، همه برای شما به یک میزان با سایر محفوظاتتان برابر است.
هرچند همانطور که در اول بحث گفتیم، ترکیب کلمات و جملات و ... هم در حفظ و هم در مرور مؤثر است، اما می توان این مشکل را به راحتی با یک روش حفظ و مرور استاندارد و مؤثر، رفع نمود. در حفظ کردن آیات و جملات، حافظ نباید نگاه کند که این بخش ها آسان است یا سخت و به میزان سختی یا آسانی آن را تکرار کند، بلکه میزان تکرار در حفظ باید برابر باشد، حتی آیات و جملاتی که به نظر آسان می رسند را نیز باید به میزان آیاتی که از ترکیب بندی مشکل تری برخوردارند، تکرار کرد؛ دوستی در خواندن آیة الکرسی مشکل داشت و خودش می گفت: «چون به نظرم آسان بود و من خیلی آن را شنیده بودم، حفظش را جدی نگرفتم و حالا گاهی در خواندن آن دچار تردید یا خطا می شوم». همین مطلب در مورد مرور هم صادق است، بعضی از حفاظ در هنگام مرور مثلاً جزء یک را مرور نمی کنند و می گویند: «خوب این که ساده و آسان است چرا برای مرور آن وقت بگذاریم». با همین شیوه تفکر، گاهی یک سوره یا یک جزء را چند ماه مرور نمی کنند و در نهایت در همان جزء یا سوره به اشکالات متعددی می رسند که که اصلاح آن با سختی همراه خواهد بود؛ بدانید که در حفظ، حتی ساده ترین جملات و آیات را باید تکرار کنید و با یکی دوبار خواندن از آن رد نشوید، هر چند این مطلب برای بسیاری از افراد غریب می نماید، اما واقعیتی است که نباید آن را انکار کرد؛ نگاه شما به حفظ کلمات و جملات و ... اگر برابر باشد و نگویید این مشکل است و آن آسان و شیوه ای ثابت را در حفظ و مرور پیش بگیرید، بدانید تمام آیات و سوره های قرآن برایتان برابر شده و اضطرابی برای خواندن هیچ کدام نخواهید داشت.
مطلب بعد راجع به روحیه حافظ قرآن است؛ گاهی انسان از لحاظ روحی کسل و بی حال است و اگر بخواهد مشغول حفظ شود، با کسالت و بدون توجه کافی، تکرارها را انجام می دهد که در نتیجه کیفیت حفظش به شدت پایین می آید؛ توصیه ما این است که فرد اگر احساس کسالت می کند، با انجام چند دقیقه نرمش یا انتخاب ساعتی که به طور معمول از نشاط در آن برخوردار است یا مرور حفظ روز قبل، سعی کند با نشاط کافی، برنامه روزانه خود را پی گیرد؛ تلاش کنید ساعت حفظ را در بهترین زمان روزانه خود و به اصطلاح گُل زمان، قرار دهید نه ساعت مُرده، اگر بعد از کار روزانه یا آمدن از مدرسه و دانشگاه برنامه حفظ را قرار داده اید، به طور طبیعی نشاط کافی را نخواهید داشت، پس انتخاب زمان، آمادگی ذهنی با مرور درس روز قبل و اندکی نرمش، کمک بسیاری برای ایجاد نشاط در شماست، اگر هوا خوب بود، برنامه حفظ را در حیاط خانه، پارک و ... منتقل کنید، حفظ نمودن در اماکن مذهبی مانند مسجد، حرم امامان معصوم (علیهم السلام) و امام زادگان نیز در بالا بردن سطح تمرکز و نشاط و بهره گیری از فضای معنوی این اماکن، کمک بسیاری خواهد کرد.
در جمع سعی کنید بدون نشاط، حفظ نکنید؛ اما به بهانه نشاط نداشتن هم برنامه حفظ روزانه را تعطیل نکنید، راهی بیابید که از طریق آن نشاط رفته را به خود باز گردانید.
آیات مشابه نقطه ضعف دیگری برای حافظ است که اگر دقت کرده باشید در مسابقات حفظ کشوری و بین المللی، مرحله نیمه نهایی یا نهایی (فینال) که همه راه یافتگان به آن، در قرنطینه بوده و سؤالاتشان یکسان است، برایشان از صفحاتی که آیات مشابه دارند، سؤال می دهند، مثلاً داستان انبیاء که در سوره های مختلف مثل: اعراف، هود، شعرا و ... آمده است و بدون اشکال خواندن آن نشان از توان بالای حافظ دارد، خوب برای حل آیات مشابه مثل آیاتی که در مجموع یک داستان یا مطلب را بیان نموده اما شیوه بیان و پرداخت آن متفاوت است، یا انتها و یا ابتدای چند آیه با اندکی تفاوت، کاملاً شباهت دارند، یا مثل سوره یوسف چند «فلمّا» و «ولمّا» دارد و این که آیه با کدام شروع می شود، حافظ را به خطا خواهد انداخت و ... همه مواردی است که ممکن است شخصی بگوید بر این اساس، یک سوره یا یک جزء سخت یا آسان است، اما اگر کمی دقت کنید، با نکته ای که گفتیم، این مشکل هم رفع می شود، حفظ خوب و مرورهای مناسب و صد البته مباحثه منظم، کار را چنان بر شخص حافظ آسان خواهد کرد که او احساس سختی در یادآوری این مطالب نخواهد کرد، بلکه حتی تردیدی در قرائت این سوره ها و آیات ندارد.
نتیجه گیری: در بین حافظان قرآن سختی و آسانی سوره ها وجزءها مشهود است و ما می پذیریم که علل مختلفی می تواند باعث ایجاد چنین نظریه ای شود، به طوری که سوره ای که برای شخصی آسان است برای دیگری سخت باشد. اما اگر با مبانی صحیح حفظ، مرور و مباحثه آشنا باشیم، حفظ همه قرآن برای ما برابر است و صفحه ای را سخت نخواهیم دانست.
-->
