در روزهاي آغازين حفظ قرآن، با مشكلات و دشواريهاي گونهگوني روبهرو هستيد: هنوز با شرايط و شيوه حفظ قرآن و لحن و آهنگ عربي آن اُنس نگرفته و به آن عادت نكردهايد؛ هنوز با نظم و انضباط حاكم بر آن، خو نگرفته و هماهنگ نشدهايد؛ هنوز با كلمات و واژههاي قرآن و روش ترتيل در حفظ قرآن آشنا و مأنوس نشدهايد؛ هنوز از محل وَقف و درنگ بر آيات آگاه نگشتهايد؛ هنوز قواعد تجويد قرآن را، بر آيات، تطبيق ندادهايد و ...
بنابراين، بايد آن قدر حوصله و پشتكار و تمرين داشته باشيد تا بر اين مشكلات و دشواريها چيره شويد و هيچگاه نااميدي و دلسردي را به خود راه ندهيد و بر ادامه اين راه، صبور باشيد.
آنگاه خواهيد ديد هر مقدار كه اين كار را ادامه ميدهيد و به حفظ قرآن عادت ميكنيد و با روش آن آشنا و مأنوس ميگرديد و تحت تأثير نورانيت و معنويت قرآن نيز قرار ميگيريد، مشكلات و دشواريهاي شما در حفظ قرآن، حتي تكرار آيات براي حفظ شدن و مرور محفوظات قرآني براي فراموش نشدن، روز به روز و به مراتب، كم و كم و كمتر ميشود.
روندگان طريقت ره بلا سپرند
رفيق عشق چه غم دارد از نشيب و فراز
ناز پرورده تَنَعُّم نَبَرد راه به دوست
عاشقي شيوه رندان بلاكش باشد
2. سعي كنيد پيش از شروع حفظ قرآن، كتابها و نوشتههايي را كه در زمينه «روش حفظ قرآن» نگاشته شده است، نيز مطالعه نماييد و از نكتههاي نو و سودمند آنها بهرهمند شويد؛ زيرا هر گُلي يك بويي دارد.
3. پيش از آغاز حفظ قرآن، از روشهاي حفظ قرآن با وسائل سمعي و بصري، مانند سيديهاي رايانهاي، نيز آگاه شويد و نكات سودمند آنها را ياد بگيريد و به كار بنديد.
4. پيش از شروع حفظ قرآن، با حافظان قرآن نيز «مشورت» نماييد و از روشها و تجربيات و نكات سودمند آنان بهرهمند شويد؛ زيرا برخي از روشها و تجربهها و نكتههاي حفظ قرآن، در كتابها و نوارها و مانند آن ديده نميشوند و شما ميتوانيد فقط از راه «مشورت»، به همه آنها دست يابيد.
5. نخست نام سوره موردنظر براي حفظ را به شكل صحيح آن ياد بگيريد و حفظ كنيد. مثلاً توجه داشته باشيد كه نام سورههاي «فاتِحَة»، «بَقَرَة»، «آلعِمران»، «مائِدَة»، «تَوبَة»، «يونُس»، «يوسُف»،«حِجر»، «إِسراء»، «قَصَص»، «شُوري»، «حُجُرات»، «مُجادِلَة»، «مُمتَحِنَة»،«جُمُعَة»، «غاشِيَة»، «لَيل»، «زَلزَلَة»، «قارِعَة»، «هُمَزَة»، «قُرَيش» و «كَوثَر» را به شكل غلط و مانند «فاتِحِة»، «بَقَرِة»، «آلعُمران»، «مائِدِة»، «تُوْبِة»، «يونِس»، «يوسِف»، «حَجر»، «أَسراء»، «قِصَص»، «شَوري»، «حُجَرات»،«مُجادَلَة»، «مُمتَحَنَة»، «جُمْعِة»، «غاشِيِة»، «لِيل»، «زِلزِلِة»، «قارِعِة»،«هُمَزِة»، «قُرِيش» و «كُوثَر» حفظ ننماييد.
البته كار خوب ديگري كه ميتوانيد انجام بدهيد اين است كه نامهاي 114 سوره قرآن را به 22 قسمت 5 تايي و يك قسمت 4 تايي تقسيم كنيد و نام سورهها را 5 تا ـ 5 تا، غير از قسمت آخر كه 4 سورهاي است، ياد بگيريد و حفظ نماييد. به طور مثال، نام 5 سوره اول قرآن عبارتند از:
حَمد؛ بَقَرَة؛ آلعِمران؛ نِساء؛ مائِدَة.
6. نام برخي از سورهها از «حروف مُقَطَّعه» تشكيل شده است و بايد آنها را طبق قاعده خواندن «حروف مقطّعه» و جداجدا و با اسمهاي مخصوص خودشان بخوانيد. مثلاً بايد سوره (صآ) را به صورت (صآد)، و سوره (قآ) را به صورت (قآف)، سوره (طه) را به صورت (طاها)، و سوره (يسآ) را به صورت (ياسيآن) بخوانيد و حفظ نماييد.
7. بكوشيد از همان آغاز، معني نامِ سورهها را ياد بگيريد و حفظ كنيد. به طور مثال، نام سوره «نَحل» به معني «زنبور»، نام سوره «نَمل» به معني «مورچه» و نام سوره «لَيل» به معني «شب» است.
8. اگر برخي از سورهها داراي دو يا چند نام هستند، همه نامهاي آن سوره را ياد بگيريد و حفظ نماييد. مثلاً سوره هفدهم قرآن داراي دو نام «إِسراء» و «بَنيإِسرائيل»، و سوره چهلم قرآن داراي دو نام «غافِر» و «مُؤمِن»، و سوره چهل و يكم قرآن داراي دو نام «فُصِّلَت» و «سَجدَة»، و سوره هفتاد و ششم قرآن داراي دو نام «إِنسان» و «دَهر»، و سوره نود و چهارم قرآن داراي دو نام «شَرح» و «اِنشِراح»، و سوره نود و نهم قرآن داراي دو نام «زَلزَلَة» و «زِلزال» و سوره صد و يازدهم قرآن داراي سه نام «مَسَد» و «تَبَّت» و «لَهَب» است.
9. شايسته است بدانيد كه نام هر سورهاي از قرآن، از كدام آيه آن سوره و يا جز آن برگرفته شده است. مثلاً نام سوره «فَلَق» از آيه اول آن سوره، يعني «قُل أَعوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و نام سوره «عَلَق» از آيه دوم آن سوره، يعني «خَلَقَ الاِْنسانَ مِن عَلَقٍ» و نام سوره «ماعون» از آيه آخر آن سوره، يعني «ويَمنَعونَ الْماعونَ» برگرفته شده است.
10. شايسته است پيش از حفظ هر سوره از قرآن، ترتيب و يا همان شماره سوره را حفظ كنيد. مثلاً سوره «فاتِحَة»، سوره اول قرآن و سوره «حَديد»، سوره پنجاه و هفتم قرآن و سوره «ناس»، سوره صد و چهاردهم قرآن است. گفتني است كه ترتيب و شماره هر سوره از قرآن، در آغاز همان سوره و يا در فهرست نام سورهها كه معمولاً در پايان قرآنها آورده ميشود، ذكر شده است.
11. خوب است پيش از حفظ هر سوره از قرآن، تعداد آيات آن سوره را نيز حفظ نماييد. به طور نمونه، سوره «فاتِحَة» داراي 7 آيه، و سوره «حَديد» داراي 29 آيه، و سوره «ناس» داراي 6 آيه است. شايان گفتن است كه تعداد آيات هر سوره، معمولاً، در آغاز همان سوره آورده شده است. و يا ميتوانيد آيه آخر هر سوره را پيدا كنيد و شماره آن را كه نشان دهنده تعداد آيات آن سوره است، حفظ نماييد.
12. شايسته است بدانيد كه هر سوره و آيهاي از قرآن، در جزء چندم قرآن است. به طور نمونه، سوره «بَقَرَة» و آيه 43 آن، يعني «وأَقيموا الصَّلوةَ وءاتوا الزَّكوةَ واركَعوا مَعَ الرّاكعِينَ» در جزء اول قرآن، و سوره «كَهف» و آيه 44 آن، يعني «هُنالِكَ الوَلايَةُ للّهِِ الحَقِّ هُوَ خَيرٌ ثَوابا وخَيرٌ عُقبا» در جزء پانزدهم قرآن، و سوره «اِنشِقاق» و آيه 6 آن، يعني «يآ أَيُّهَا الإِنسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلي رَبِّكَ كَدحا فَمُلاقيهِ» در جزء سيام قرآن است.
13. پسنديده است كه محل نزول هر سوره را كه در «مكّه» يا «مَدينه» بوده و به سوره «مَكّي» يا «مَدَني» نامگذاري و معروف شده است، حفظ كنيد. معمولاً محل نزول هر سوره، در آغاز همان سوره و يا در فهرست نام سورهها كه در پايان قرآنها آورده شده، ذكر گرديده است.
14. هر آيهاي از قرآن را كه ميخواهيد حفظ كنيد، بهتر است شماره آن آيه و نام سوره آن را نيز حفظ نماييد. به طور مثال، آيه «فَذَكِّر إِن نَفَعَتِ الذِّكري» آيه نهمِ سوره «أَعلي» است. البته توجه داشته باشيد از نظر ما، شيعيان و پيروان مذهب اِماميه، هر «بسم اللّه الرحمن الرحيم» كه در آغاز سورهها آمده است، يك آيه مستقل شمرده ميشود، هر چند به ناچار، در حفظ آيات الهي و شمارش آنها، از قرآنهايي كه با رسمالخط «عثمان طه» است و فقط «بسم اللّه الرحمن الرحيمِ» آغاز سوره «حمد» را يك آيه مستقل در نظر گرفته و در شمارش آيات به حساب آورده است، استفاده ميكنيم.
بنابراين، بايد آن قدر حوصله و پشتكار و تمرين داشته باشيد تا بر اين مشكلات و دشواريها چيره شويد و هيچگاه نااميدي و دلسردي را به خود راه ندهيد و بر ادامه اين راه، صبور باشيد.
آنگاه خواهيد ديد هر مقدار كه اين كار را ادامه ميدهيد و به حفظ قرآن عادت ميكنيد و با روش آن آشنا و مأنوس ميگرديد و تحت تأثير نورانيت و معنويت قرآن نيز قرار ميگيريد، مشكلات و دشواريهاي شما در حفظ قرآن، حتي تكرار آيات براي حفظ شدن و مرور محفوظات قرآني براي فراموش نشدن، روز به روز و به مراتب، كم و كم و كمتر ميشود.
روندگان طريقت ره بلا سپرند
رفيق عشق چه غم دارد از نشيب و فراز
ناز پرورده تَنَعُّم نَبَرد راه به دوست
عاشقي شيوه رندان بلاكش باشد
2. سعي كنيد پيش از شروع حفظ قرآن، كتابها و نوشتههايي را كه در زمينه «روش حفظ قرآن» نگاشته شده است، نيز مطالعه نماييد و از نكتههاي نو و سودمند آنها بهرهمند شويد؛ زيرا هر گُلي يك بويي دارد.
3. پيش از آغاز حفظ قرآن، از روشهاي حفظ قرآن با وسائل سمعي و بصري، مانند سيديهاي رايانهاي، نيز آگاه شويد و نكات سودمند آنها را ياد بگيريد و به كار بنديد.
4. پيش از شروع حفظ قرآن، با حافظان قرآن نيز «مشورت» نماييد و از روشها و تجربيات و نكات سودمند آنان بهرهمند شويد؛ زيرا برخي از روشها و تجربهها و نكتههاي حفظ قرآن، در كتابها و نوارها و مانند آن ديده نميشوند و شما ميتوانيد فقط از راه «مشورت»، به همه آنها دست يابيد.
5. نخست نام سوره موردنظر براي حفظ را به شكل صحيح آن ياد بگيريد و حفظ كنيد. مثلاً توجه داشته باشيد كه نام سورههاي «فاتِحَة»، «بَقَرَة»، «آلعِمران»، «مائِدَة»، «تَوبَة»، «يونُس»، «يوسُف»،«حِجر»، «إِسراء»، «قَصَص»، «شُوري»، «حُجُرات»، «مُجادِلَة»، «مُمتَحِنَة»،«جُمُعَة»، «غاشِيَة»، «لَيل»، «زَلزَلَة»، «قارِعَة»، «هُمَزَة»، «قُرَيش» و «كَوثَر» را به شكل غلط و مانند «فاتِحِة»، «بَقَرِة»، «آلعُمران»، «مائِدِة»، «تُوْبِة»، «يونِس»، «يوسِف»، «حَجر»، «أَسراء»، «قِصَص»، «شَوري»، «حُجَرات»،«مُجادَلَة»، «مُمتَحَنَة»، «جُمْعِة»، «غاشِيِة»، «لِيل»، «زِلزِلِة»، «قارِعِة»،«هُمَزِة»، «قُرِيش» و «كُوثَر» حفظ ننماييد.
البته كار خوب ديگري كه ميتوانيد انجام بدهيد اين است كه نامهاي 114 سوره قرآن را به 22 قسمت 5 تايي و يك قسمت 4 تايي تقسيم كنيد و نام سورهها را 5 تا ـ 5 تا، غير از قسمت آخر كه 4 سورهاي است، ياد بگيريد و حفظ نماييد. به طور مثال، نام 5 سوره اول قرآن عبارتند از:
حَمد؛ بَقَرَة؛ آلعِمران؛ نِساء؛ مائِدَة.
6. نام برخي از سورهها از «حروف مُقَطَّعه» تشكيل شده است و بايد آنها را طبق قاعده خواندن «حروف مقطّعه» و جداجدا و با اسمهاي مخصوص خودشان بخوانيد. مثلاً بايد سوره (صآ) را به صورت (صآد)، و سوره (قآ) را به صورت (قآف)، سوره (طه) را به صورت (طاها)، و سوره (يسآ) را به صورت (ياسيآن) بخوانيد و حفظ نماييد.
7. بكوشيد از همان آغاز، معني نامِ سورهها را ياد بگيريد و حفظ كنيد. به طور مثال، نام سوره «نَحل» به معني «زنبور»، نام سوره «نَمل» به معني «مورچه» و نام سوره «لَيل» به معني «شب» است.
8. اگر برخي از سورهها داراي دو يا چند نام هستند، همه نامهاي آن سوره را ياد بگيريد و حفظ نماييد. مثلاً سوره هفدهم قرآن داراي دو نام «إِسراء» و «بَنيإِسرائيل»، و سوره چهلم قرآن داراي دو نام «غافِر» و «مُؤمِن»، و سوره چهل و يكم قرآن داراي دو نام «فُصِّلَت» و «سَجدَة»، و سوره هفتاد و ششم قرآن داراي دو نام «إِنسان» و «دَهر»، و سوره نود و چهارم قرآن داراي دو نام «شَرح» و «اِنشِراح»، و سوره نود و نهم قرآن داراي دو نام «زَلزَلَة» و «زِلزال» و سوره صد و يازدهم قرآن داراي سه نام «مَسَد» و «تَبَّت» و «لَهَب» است.
9. شايسته است بدانيد كه نام هر سورهاي از قرآن، از كدام آيه آن سوره و يا جز آن برگرفته شده است. مثلاً نام سوره «فَلَق» از آيه اول آن سوره، يعني «قُل أَعوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و نام سوره «عَلَق» از آيه دوم آن سوره، يعني «خَلَقَ الاِْنسانَ مِن عَلَقٍ» و نام سوره «ماعون» از آيه آخر آن سوره، يعني «ويَمنَعونَ الْماعونَ» برگرفته شده است.
10. شايسته است پيش از حفظ هر سوره از قرآن، ترتيب و يا همان شماره سوره را حفظ كنيد. مثلاً سوره «فاتِحَة»، سوره اول قرآن و سوره «حَديد»، سوره پنجاه و هفتم قرآن و سوره «ناس»، سوره صد و چهاردهم قرآن است. گفتني است كه ترتيب و شماره هر سوره از قرآن، در آغاز همان سوره و يا در فهرست نام سورهها كه معمولاً در پايان قرآنها آورده ميشود، ذكر شده است.
11. خوب است پيش از حفظ هر سوره از قرآن، تعداد آيات آن سوره را نيز حفظ نماييد. به طور نمونه، سوره «فاتِحَة» داراي 7 آيه، و سوره «حَديد» داراي 29 آيه، و سوره «ناس» داراي 6 آيه است. شايان گفتن است كه تعداد آيات هر سوره، معمولاً، در آغاز همان سوره آورده شده است. و يا ميتوانيد آيه آخر هر سوره را پيدا كنيد و شماره آن را كه نشان دهنده تعداد آيات آن سوره است، حفظ نماييد.
12. شايسته است بدانيد كه هر سوره و آيهاي از قرآن، در جزء چندم قرآن است. به طور نمونه، سوره «بَقَرَة» و آيه 43 آن، يعني «وأَقيموا الصَّلوةَ وءاتوا الزَّكوةَ واركَعوا مَعَ الرّاكعِينَ» در جزء اول قرآن، و سوره «كَهف» و آيه 44 آن، يعني «هُنالِكَ الوَلايَةُ للّهِِ الحَقِّ هُوَ خَيرٌ ثَوابا وخَيرٌ عُقبا» در جزء پانزدهم قرآن، و سوره «اِنشِقاق» و آيه 6 آن، يعني «يآ أَيُّهَا الإِنسانُ إِنَّكَ كادِحٌ إِلي رَبِّكَ كَدحا فَمُلاقيهِ» در جزء سيام قرآن است.
13. پسنديده است كه محل نزول هر سوره را كه در «مكّه» يا «مَدينه» بوده و به سوره «مَكّي» يا «مَدَني» نامگذاري و معروف شده است، حفظ كنيد. معمولاً محل نزول هر سوره، در آغاز همان سوره و يا در فهرست نام سورهها كه در پايان قرآنها آورده شده، ذكر گرديده است.
14. هر آيهاي از قرآن را كه ميخواهيد حفظ كنيد، بهتر است شماره آن آيه و نام سوره آن را نيز حفظ نماييد. به طور مثال، آيه «فَذَكِّر إِن نَفَعَتِ الذِّكري» آيه نهمِ سوره «أَعلي» است. البته توجه داشته باشيد از نظر ما، شيعيان و پيروان مذهب اِماميه، هر «بسم اللّه الرحمن الرحيم» كه در آغاز سورهها آمده است، يك آيه مستقل شمرده ميشود، هر چند به ناچار، در حفظ آيات الهي و شمارش آنها، از قرآنهايي كه با رسمالخط «عثمان طه» است و فقط «بسم اللّه الرحمن الرحيمِ» آغاز سوره «حمد» را يك آيه مستقل در نظر گرفته و در شمارش آيات به حساب آورده است، استفاده ميكنيم.
منبع :
روش حفظ قرآن، عبدالرحيم موگهي
سايت حوزه
براي حفظ قرآن، لازم است به موارد ذيل توجه كنيد:
1. گرفتن تصميم جدي و باقي ماندن بر تصميم.
2. داشتن جوابهاي قانع كنندهاي براي سؤالهاي ذيل: چرا حفظ ميكنم؟ فايدهاش چيست؟ قرآن چيست؟ سخن كيست؟ روي من چه اثراتي ممكن است داشته باشد؟ چقدر به قرآن علاقه دارم؟ چه چيزي از قرآن براي من مهمتر است؟ چه كتابي از اين مهمتر است؟ و ...
3. قرائت صحيح و روان قرآن؛ به طوري كه در هيچ جاي قرآن مشكل قرائت نداشته باشيد.
4. استفاده از يك قرآن (مانند خط عثمان طه).
5. انس با صوت قرآن و گوش كردن به نوار ترتيل به ويژه قارياني كه صداي دلنشين دارند.
6. تقسيم اوقات (يكي براي حفظ و ديگري براي تكرار)، زمان حفظ ثابت باشد و بهتر است در مكاني آرام و اوايل صبح بعد از نماز صبح باشد ولي تكرار هر موقع باشد، مهم نيست.
7. انتخاب قسمتي از قرآن (يك صفحه، يا چند آيه) اول چندين مرتبه بايد آن را خواند (از روي متن) و سپس از حفظ براي كسي قرائت كرد تا غلطهاي احتمالي را بگويد.
8. خواندن آيه به آيه از حفظ.
9. انتخاب مكاني ثابت و داشتن حوصله.
10. هرگونه كه حفظ ميشود، به همان روش تكرار گردد.
11. در هنگام حفظ، زبان كار كند و صدا بيرون بيايد. شمرده شمرده و با تأني خوانده شود.
12. هر روز اول محفوظات از حفظ خوانده شود؛ بعداً هفتهاي يك بار و به مرور زمان ماهي يك بار، دوره شود و... اگر به اين نحو حفظ گردد، فراموش نميشود و قرآن خودش در سختيها يار و مددكار شخص خواهد بود.
روش حفظ قرآن، عبدالرحيم موگهي
سايت حوزه
براي حفظ قرآن، لازم است به موارد ذيل توجه كنيد:
1. گرفتن تصميم جدي و باقي ماندن بر تصميم.
2. داشتن جوابهاي قانع كنندهاي براي سؤالهاي ذيل: چرا حفظ ميكنم؟ فايدهاش چيست؟ قرآن چيست؟ سخن كيست؟ روي من چه اثراتي ممكن است داشته باشد؟ چقدر به قرآن علاقه دارم؟ چه چيزي از قرآن براي من مهمتر است؟ چه كتابي از اين مهمتر است؟ و ...
3. قرائت صحيح و روان قرآن؛ به طوري كه در هيچ جاي قرآن مشكل قرائت نداشته باشيد.
4. استفاده از يك قرآن (مانند خط عثمان طه).
5. انس با صوت قرآن و گوش كردن به نوار ترتيل به ويژه قارياني كه صداي دلنشين دارند.
6. تقسيم اوقات (يكي براي حفظ و ديگري براي تكرار)، زمان حفظ ثابت باشد و بهتر است در مكاني آرام و اوايل صبح بعد از نماز صبح باشد ولي تكرار هر موقع باشد، مهم نيست.
7. انتخاب قسمتي از قرآن (يك صفحه، يا چند آيه) اول چندين مرتبه بايد آن را خواند (از روي متن) و سپس از حفظ براي كسي قرائت كرد تا غلطهاي احتمالي را بگويد.
8. خواندن آيه به آيه از حفظ.
9. انتخاب مكاني ثابت و داشتن حوصله.
10. هرگونه كه حفظ ميشود، به همان روش تكرار گردد.
11. در هنگام حفظ، زبان كار كند و صدا بيرون بيايد. شمرده شمرده و با تأني خوانده شود.
12. هر روز اول محفوظات از حفظ خوانده شود؛ بعداً هفتهاي يك بار و به مرور زمان ماهي يك بار، دوره شود و... اگر به اين نحو حفظ گردد، فراموش نميشود و قرآن خودش در سختيها يار و مددكار شخص خواهد بود.
