قرآن به طور صریح بیان مى كند كه ذبیح، اسماعیل(علیه السلام) بوده است، زیرا قرآن ماجراى ذبیح را نقل كرده و پس از آن خداوند، ابراهیم(علیه السلام) را به فرزند دیگرى به نام اسحاق مژده داده است: «وَبَشَّرْناهُ بِإِسْحقَ نَبِیّاً مِنَ الصّالِحِینَ». بنابراین مژده به تولد اسحاق بعد از ذكر سرگذشت ذبح، صراحت دارد كه اسحاق غیر از فرزندى بوده كه ابراهیم به وسیله ذبحِ او مورد آزمایش قرار گرفته است.
یهودیان ادعا مى كنند كه ذبیح همان اسحاق است، سِفر پیدایش تورات به بیان سرگذشت ذبیح مى پردازد و در ابتدا هویّت او را آن گونه كه پروردگار به ابراهیم گفته است، عنوان مى كند: «اسحاق تنها فرزند خود كه وى را دوست دارى برگیر و به سرزمین موریا ببر».(1)
ابن كثیر با ردّ این ادعا مى گوید: كلمه اسحاق در اینجا اضافه است؛ ... زیرا او تنها فرزند ابراهیم و نخستین آنها نبود، بلكه او اسماعیل بود و یهود به جهت حسادت با اعراب، چنین گفته اند، چرا كه اسماعیل پدر اعراب حجاز، از جمله رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است و اسحق پدر یعقوب است كه نام وى اسرائیل بوده و یهودیان به او منسوب هستند، به همین دلیل آنها با این سخن خواسته اند خود را صاحب مجد و شرف بدانند،از این رو كلام خدا را تحریف نموده و بر آن افزوده اند.(2)
چون یهود از قدیم با فرزندان اسماعیل كینه و عناد و دشمنى و حسد داشته اند، كوشیده اند تا هرگونه افتخارى را از ایشان سلب كنند، و به خود نسبت دهند و چون داستان ذبح و تسلیم جان در پیشگاه خدا برتر از هر افتخارى است، لذا یهود خواسته اند آن را به اسحاق، جدّ خودشان نسبت دهند.
اظهر روایات اهل بیت، قول دوم، یعنى اسماعیل است چنان كه آیات 102 تا 111 سوره صافات همین نظریه را تأیید مى كند؛ چه این كه در این آیات، مأموریت ابراهیم و موضوع ذبح را بیان مى فرماید و پس از آن به بیان بشارت خدا به ابراهیم راجع به پیدایش اسحاق مى پردازد و بدیهى است كه اسحاق در آن تاریخ وجود نداشته و خدا از پدید آمدنش، به ابراهیم بشارت مى دهد لذا او نمى تواند ذبیح باشد.
دلیل دوم آن كه، در آیه دیگر خدا ابراهیم(علیه السلام) را به ذریّه اسحاق بشارت مى دهد و از پدید آمدن حضرت یعقوب (فرزند اسحاق) سخن مى گوید، بنابراین چگونه تصور مىشود كه خدا از پدید آمدن اولاد و احفاد اسحاق به ابراهیم بشارت دهد و در عین حال او را مأمور به ذبح اسحاق كند؟
به علاوه در حدیث صحیح از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده كه فرمود: «أنا ابن الذبیحین؛ من فرزند دو ذبیحم» و جاى تردید نیست كه رسول اكرم(ص) از فرزندان اسماعیل است كه یكى از آن دو ذبیح تلقى مى شود و ذبیح دوم حضرت عبدالله والد ماجد پیامبر(ص) است.
گذشته از این عبارات تورات بهترین دلیل بر این است كه ذبیح، اسماعیل است نه اسحاق، زیرا در عدد دوم از فصل 22 از سفر تكوین تورات، بیان مى كند كه خدا ابراهیم را مأمور فرمود تا پسر یگانه اش را قربان كند. همچنین در شماره هاى 16 و 17 از همان سفر، از قول فرشته در مقام خطاب به ابراهیم مى گوید: خداوند مى فرماید: به ذات خود سوگند مى خورم چون این كار را نمودى و یگانه پسرت را از من دریغ نداشتى، تورا بركت خواهم داد و ذریّه تو را مانند ستاره هاى آسمان و شنهاى كنار دریا فزونى خواهم بخشید.
با توجه به این بیان تورات، به خوبى روشن است كه ذبیح، اسماعیل است و دست تحریفگران تورات، كلمه اسحاق را به جاى كلمه اسماعیل در تورات وارد كرده است. زیرا این سند مسلّم است كه اسحاق هیچگاه یگانه نبوده و او به تصدیق تورات چندین سال پس از اسماعیل متولد شده و اسماعیل تا پایانِ عمرِ ابراهیم، حیات داشته است.
بنابر آنچه ذكر شد جاى تردید نیست كه ذبیح، اسماعیل است، ولى چون یهود از قدیم با فرزندان اسماعیل كینه و عناد و دشمنى و حسد داشته اند، كوشیده اند تا هرگونه افتخارى را از ایشان سلب كنند، و به خود نسبت دهند و چون داستان ذبح و تسلیم جان در پیشگاه خدا برتر از هر افتخارى است، لذا یهود خواسته اند آن را به اسحاق، جدّ خودشان نسبت دهند. (تورات، سفر تكوین، شماره 25 از فصل 17)
پی نوشت:
1- سفر پیدایش، فصل 22، آیه 2.
2- ابن كثیر، بدایه و نهایه، ج1، ص159
