یکی از آیات قرآن که ویژگی های زن نمونه را بیان می کند آیه 5 سوره تحریم است که خطاب به همسران پیامبر اکرم که او را آزار داده بودند می فرماید:

«عَسَي‏ رَبُّهُ إِن طَلَّقَكُنَّ أَن يبْدِلَهُ أَزْوَاجاً خَيراً مِنكُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحاتٍ ثَيبَاتٍ وَأَبْكَاراً» (تحریم، 5)

اميد است كه اگر شما را طلاق دهد، پروردگارش همسراني بهتر از شما براي او جايگزين كند، (زناني) مسلمان، مومن فرمانبردار (فروتن)، توبه كار، پرستش گر، روزه دار، بيوه و یا دوشيزه.

1. اسلام (مسلمات)

از اين آيه شريفه به دست مي آيد كه همسر مناسب براي زندگي، بايد مسلمان باشد و شرايط مسلماني را رعايت كند و قرآن كريم ازدواج با غيرمسلمان را براي پيروان خويش سفارش نمي كند.

2. ايمان (مؤمنات)

ويژگي ديگري كه در اين آيه و آيات ديگري از قرآن مطرح شده، ايمان است؛ چنان كه قرآن كريم در سوره بقره آيه 221 مي فرمايد: «... وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيرٌ مِن مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ ... وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيرٌ مِن مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ» و مسلماً كنيز با ايمان، از زن (آزاد بت پرستِ) مشرك بهتر است؛ و اگر چه شما را به شگفت آورد. ... و مسلماً برده با ايمان، از مرد (آزاد بت پرستِ) مشرك، بهتر است؛ و اگر چه شما را به شگفت آورد».
«ايمان» يعني اعتقادي كه در اعماق قلب انسان نفوذ كند. مي توان گفت: مهم ترين شرطي كه قرآن كريم در آيات متعدد براي همسر مطرح مي كند، ايمان و اعتقاد داشتن او است؛ زيرا ايمان و اعتقاد به خداوند و اسما و صفات او و باور قلبي به روز قيامت و حسابرسي دقيق آن، از آدمي انساني متعهد مي سازد؛ انساني كه شرايط يك همسر خوب را دارد و حقوق همسر خود را زير پا نمي گذارد. در واقع ايمان واقعي، سبب و سرمنشا همه خوبي ها است . آري، نه مهريه هاي سنگين و نه الزامات ديگر هيچ كدام نمي تواند مانند «ايمان» و «اعتقاد» شخص را به زندگي و مسئوليت هاي آن پايبند كند. بنابراين، اگر در فردي «ايمان قوي» يافتيم، مي توانيم اميدوار باشيم كه گزينه هاي ديگر را نيز دارد يا اگر ندارد، مي تواند آسان تر به دست آورد.

3. تواضع و فرمان برداری (قانتات)

براساس آيۀ فوق، تواضع و پرهيز از تكبر و خودخواهي و فرمان برداري يك ويژگي لازم براي همسر است. مادر خانواده اگر اهل فرمان برداري نباشد و خضوعي را كه دين وظيفه او خوانده، ابراز نكند، زندگي از مسير طبيعي و فطري خود خارج مي شود و مشكلات متعددي به بار مي آورد؛ البته متواضع بودن زن به معناي ابراز عقيده و اظهار نظر نكردن او نيست؛ همچنين به اين معنا نيست كه هميشه حرف پدر خانواده بايد حرف اول و آخر باشد؛ بلكه از مجموع آيات و رواياتي كه در اين زمينه وارد شده، چنين به دست مي آيد كه مرد نقش مدير خانواده را دارد كه بايد با اعمال مديريت زندگي را اداره كرده و حقوق همه را رعايت كند، و زن نقش مشاور و مدير داخلي خانه را دارد و مدير لايق كسي است كه اگر ديد يكي از اعضاي خانواده، اگرچه فرزند كوچك خانواده باشد، حرف حقي را ابراز مي كند، سخن او را ملاك عمل قرار دهد.

4. اعتراف به خطا و جبران آن (تائبات)

منظور از توبه كار بودن اين است كه اگر اشتباهي انجام داد درصدد جبران برآيد و با عذرخواهي و ابراز پشيماني و عزم بر جبران آن، مشكلات به وجود آمده را برطرف سازد. كه اگر بعد از انجام اشتباه، متكبرانه بر خطاي خود اصرار كند و حاضر به عذرخواهي صادقانه نباشد، گام به گام به سست كردن ستون هاي زندگي خود نزديك مي شود.

5. عبادت و بندگي خداوند (عابدات)

عبادت خداوند تاثير بسزايي در تنظيم روحيه و افكار افراد دارد و باعث آرامش و بهداشت روان و لطافت روح شده و موجبات تقويت ايمان و صالح شدن اعمال آدمي را فراهم مي كند؛ از اين رو، قرآن يكي از شرايط همسر را اهل عبادت بودن مي داند؛ چنان كه در سوره عنكبوت مي خوانيم: «و نماز را برپا دار كه نماز از كارهاي زشت و ناپسند باز مي دارد، و البته ياد خدا بزرگ تر است و خدا آنچه را با زيركي انجام مي دهيد، مي داند.»
بدين ترتيب نقش عبادت در سلامت زندگي معلوم مي شود.

6. سير طريق اطاعت خدا و اهل معصيت نبودن (سائحات)

«سائحات» جمع (سائح) را بسياري از مفسران به معناي «صائم» و روزه دار تفسير كرده اند، ولي بايد دانست كه «سائح» را به معناي كسي كه در طريق اطاعت خدا سير مي كند نيز تفسير كرده اند. با توجه به مطالب فوق مي توان نتيجه گرفت: كسي كه اهل انجام محرمات الهي مي باشد و حدود الهي را رعايت نمي كند، نمي تواند فرد مناسبي براي زندگي باشد؛ زيرا كسي كه حقوق الهي را رعايت نمي كند و بي باكانه با خدا مخالفت مي نمايد، چگونه حقوق بنده او را رعايت خواهد كرد؟!

برخی دیگر از ویزگی هایی که برای همسر مومن و شایسته در قرآن ذکر شده است عبارت است از:

7. عيب پوشی و تامين نيازهاي همسر

قرآن كريم در سوره بقره آيه 187 مي فرمايد: «هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ» آنان لباسي براي شما، و شما لباسي براي آنان هستيد. «لباس» از يك سو انسان را از سرما و گرما و از خطر برخورد اشيا با بدن حفظ مي كند و از سوي ديگر، عيوب او را مي پوشاند و افزون بر اين دو، زينتي است براي تن آدمي، و اين تشبيه در آيه به همه اين نكات اشاره دارد؛ زيرا دو همسر شايسته كه عيوب همديگر را مي پوشانند، وسيله راحتي و آرامش يكديگرند و هر يك براي ديگري زينت مي باشند و مهم تر اينكه يكديگر را از انحراف هاي جنسي حفظ و اين نياز را نيز تامين مي كنند. تعبيري كه در آيه دربارۀ زن و شوهر آمده، كاملاً ارتباط معنوي مرد و زن و نزديكي آن ها به يكديگر و همچنين مساوات آن ها را در اين زمينه روشن مي سازد؛ زيرا همان تعبير كه در مورد مردان آمده، درباره زنان نيز آمده است.

8. مهربانی

قرآن كريم در اين باره مي فرمايد: «وَمِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْكُنُوا إِلَيهَا وَجَعَلَ بَينَكُم مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يتَفَكَّرُونَ» (روم، 21) و از نشانه ‏هاي او اين است كه همسراني از (جنس) خودتان براي شما آفريد، تا بدآن ها آرامش يابيد و در بين شما دوستي و رحمت قرارداد؛ قطعاً در آن‏[ها] نشانه ‏هايي است براي گروهي كه تفكّر مي‏ كنند».
چنان كه آيه شريف مي فرمايد، فلسفه ازدواج سكونت و آرامش جسمي و روحي مي باشد و راز بقاي آن مهرباني و مودت زن و شوهر است. حال كه چنين است، پس بايد يكي از شرايط اساسي همسر شايسته را اهل مودت و مهرباني بودن شمرد؛ چرا كه اگر شخصي اهل عاطفه و ابراز آن نباشد، در زندگي آينده خود دچار مشكل خواهد شد و نمي تواند نياز عاطفي همسر و فرزندان خود را تامين كند.

9. صالح بودن (تعهد و مسئوليت پذيری)

خداي متعال مي فرمايد: «وَأَنكِحُوا الْأَيامَي‏ مِنكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ...» (نور، 32) و افراد بي‏ همسرتان، و شايستگان از بندگانتان، و كنيزانتان را به ازدواج (يكديگر) در آوريد؛ اگر نيازمند باشند، خدا از بخشش خود آنان را توانگر مي‏سازد؛ و خدا گشايشگري داناست».
از نظر قرآن صالح بودن براي ازدواج شرط است. از اين رو، بايد كساني را به عنوان همسر انتخاب نمود كه به بلوغ فكري و اجتماعي و... كه براي زندگي لازم مي باشد، رسيده باشند و به عبارت بهتر، مسئوليت پذير و توانايي ايفاي نقش را داشته باشند.

10. سنخيت و همتايی

قرآن كريم در سوره نور آيه 26 مي فرمايد: «الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيبَاتُ لِلطَّيبِينَ وَالطَّيبُونَ لِلطَّيبَاتِ...» زنان پليد از آنِ مردان پليدند، و مردان پليد از آنِ زنان پليدند؛ و زنان پاكِ (نيكو)، از آنِ مردان پاك اند، و مردان پاك (نيكو) از آنِ زنان پاك اند! آنان از آنچه مي‏ گويند، بر كنارند؛ و براي آنان آمرزش و روزي اَرجمندي است».
اين آيه كريمه نيز به اصل مهم ديگر به نام «همانند بودن» اشاره مي كند؛ مسئله اساسي كه با نبود آن زندگي صحنه ناسازگاري ها و اختلافات خواهد شد. آري، اگر زن و شوهر از نظر فكري و ارزش هاي روحي با هم سنخيت نداشته باشند و هر كدام براي امري خاص اهميت ويژه قائل باشند و نقاط اشتراك آن ها خيلي كم باشد، سرانجام اين زندگي يا طلاق است و يا بايد زندگي ناهمگون خود را به سختي ادامه داده و همديگر را تحمل كنند و شاهد به فعليت نرسيدن استعدادها و از بين رفتن فرصت ها باشند (كه در چنين مواقعي وضعيت فرزندان نيز روشن است). پس پاكان بايد به دنبال امثال خود بوده و ناپاكان يا بايد خود را پاك كرده و با پاكان وصلت كنند و از اين رهگذر سعادت خود و فرزندان خود را رقم بزنند و يا با امثال خود ازدواج كنند.

منبع:
پژوهشکده باقرالعلوم(علیه السلام)