نقد و بررسی نظریه های چهارگانه در باب وقف و ابتدا
قرآن کریم کتابی است که در نهایت فصاحت و بلاغت ادبی نازل گردیده،چه بسا که وقف بر روی یک کلمه معانی وسیعی را در بر داشته و شنونده را به تفکر و تدبر وا دارد.اینکه ما بخواهیم صرفا نظرات نحویون و قوانین صرف و نحوی را در قرائت خود به کار گیریم نقاط ضعف و قوتی را در بر دارد چرا که با عنایت به این قوانین تمامی موارد صرف و نحوی که در الفاظ و ترکیب آیات رعایت شده و غالباً در لفظ خلاصه می شود.با نگرش صرف و نحوی در وقف و ابتدا معانی آیات و مقصود کلام دچار نقصان خواهد شد.فصاحت و بلاغت آیات ایجاب می نماید که در پاره ای موارد قوانین نحو شکسته شود تا مراد و مقصود حاصل گردد.
مثال :
آیه شریفه ویل للمطففین ارتباط شدید لفظی و معنوی به آیه بعدی الذین هم فی صلاتهم ساهون دارد و بایستی به وصل خوانده شود.ولی اگر قاری مسلط به فصاحت و بلاغت باشد،مجاز به وقف بر مصلین است.چرا که با خواندن این آیه وای بر نمازگزاران تمامی مخاطبین متعجب می شوند که چرا نمازگزاران مورد عتاب واقع شده اند و این سخن مضطربشان می کند تا زمانی که آیه بعد قرائت شود یعنی کسانی که سستی در نماز می کنند و این وقف خود نوعی فصاحت و بلاغت و شیوایی سخن را در بردارد که در صورت رعایت قوانین نحوی تأثیر آن کم رنگ خواهد شد و بسیاری آیات دیگر که نیاز به بحث و شرح و تفصیل دارند.
پس با توجه به مطالب ذکر شده و بررسی نظرات چهارگانه به راحتی در می یابیم که سه نظر اول به طور کل مردود است و اینکه آنان برای اثبات عقیده خود احادیث و روایاتی را نقل می کنند،جای بحث و سخن دارند که در این جا با سه دلیل نظرات آنان را مورد نقد قرار می دهیم.
دلیل اول
احادیث در شیعه و سنی تابع شرایط و قوانینی است که طبق آن صحت و کذب و شدت و ضعف یک حدیث مورد بررسی قرار می گیرد.به عنوان مثال : یک حدیث برای مقبولیت باید متواتر باشد نه خبر واحد و یا دارای سندی باشد که حدیث را به امام معصوم و در نهایت به رسول گرامی مربوط سازد و شخص محدث و راوی،عادل و صالح باشند که در این صورت حدیث وی قابل ثبول و مورد اطمینان واقع می گردد.
با در نظر گرفتن موراد فوق حدیث (ترمذی،ابو داوود،دانی و علاء بصری) دارای ضعف بوده و شرایط یک حدیث صحیح و قوی را ندارند.
دلیل دوم وسوم
اگر حدیث اشخاص مذکور را بپذیریم که از قول ام سلمه روایت نموده اند که پیامبر اکرم بر آخر آیات وقف می نمود و برای مثال سوره توحید را با هفت وقف خوانده اند.این امر دلیل بر مردود شمردن وصل آیات به هم از طزف پیامبر نبوده و ثانیاً وقف بر آخر آیات از طرف رسول اکرم به جهت نشان دادن ابتدا و انتهای آیات بوده تا در شماره آیات اشتباه نشود و دلایلی نیز در دست است که پیامبر گرامی همان آیات را به وصل هم قرائت فرموده اند.
با دلایل ارائه شده نتیجه می گیریم که صرف ارتباط لفظی و نحوی و وجود چند حدیث باعث نمی شود که ما از معانی عمیق قرآن دور شده و خود را محدود و مقید به الفاظ نماییم،بلکه همانطور که در ابتدای بحث وقف و ابتدا آمد،قرآن کتاب تدبر و تفکر و دریای علم است و باید با دید و بینشی نافذ و خالق به آیات نگریست و هر جا که معنی و مفهوم ایجاب می کند وقف نمود.به همین سبب نظریه چهارم به دلیل وسعت در عمل و محدود نبودن،عقیده ای مطلوب و مقبول است.
