احکام حرف «میم» و «مد» در زمان تلاوت قرآن

آخرین جلسه آموزش تجوید قرآن کریم توسط استاد سیدمحسن موسوی‌بلده، به بحث در مورد احکام تلفظ حرف «میم» و قواعد «مد» پرداخته است.

هر زمان میم ساکن، به حرف بعدی خود برسد، دچار تغییراتی می‌شود. در تجوید برای میم ساکن نیز احکامی تعریف شده است که در ادامه توضیح داده خواهد شد. قواعد حرف «میم» بسیار راحت‌تر از قواعد حرف «نون» است که سه حکم بیشتر ندارد.

قواعد تلفظ حرف «میم»/ ۳ حکم برای تلفظ صحیح

اولین قاعده این است که هر گاه بعد از حرف میم ساکن، خود حرف «میم» تکرار شود، حرف «میم» اول، خوانده نخواهد شد و «میم» دوم با شدت تلفظ می‌شود که به آن ادغام حرف «میم» می‌گویند. مانند «کَم مِن» که تلفظ می‌شود «کمّن.

یک نکته

اصولاً در تجوید، هر حرف ساکن به خودش برسد، ادغام می‌شود. در زبان فارسی هم به همین صورت عمل می‌کنیم. در این بخش یک نکته وجود دارد و آن هم اینکه باید «غنه» را رعایت کرد. غنه هم همانطور که گفته شده، حرفی است که از بینی تلفظ می‌شود.

حکم دوم

دومین حکم از سه حکم تلفظ حرف «میم» در تلاوت قرآن کریم و در بحث تجوید، «اخفاء» میم ساکن است. این حرف زمانی اخفاء می‌شود که به حرف «ب» برسد. برای اینکه اشتباه نکنیم حرف «نون» که به حرف «ب» می‌رسید، قلب به «میم» می‌شد، اما در این درس حرف «میم» به حرف «ب» رسیده است.

در اینجا می‌گویند حرف «میم» اخفاء شده است، یعنی صدای آن مخفی می‌شود، مثل آن قضیه حرف «نون» که اخفاء می‌شد

برای اینکه حرف «میم» اخفاء شود مقداری لب‌ها را باز نگه دارید، در حدی که یک ورق نازک کاغذ از آن عبور کند و بعد از آن صدا را از داخل بینی عبور دهید.

سومین حکم

سومین و آخرین قاعده تلفظ حرف «میم» در تجوید، زمانی است که این حرف به سایر حروف الفبای عربی برسد. «میم» ساکن در نزد سایر حروف ظاهر می‌شود و تلفظ خودش را دارد.

نکاتی در مورد علامت «مد»

در پایان بحث کلی تجوید در این سلسله برنامه‌ها، نکاتی هم در مورد «مد» نیز لازم است که گفته شود. در قرآن کریم حق نداریم هر جایی که خواستیم کلمات را بکشیم، بله تنها در جاهایی که مشخص شده است، می‌توان این کار را انجام داد.

ما در قرآن آیا حق داریم هر کجا دل‌مان خواست صدایمان را بکشیم؛ نه بلکه یک جاهای مشخصی که باید آنجاها صدایمان را بکشیم، هر زمان حروف مد، سبب مد پیدا کنند باید آنها را کشید.

یعنی اگر حروف مد (آ،او،ای) دیده شد، برای اینکه کشیده شود باید بعد از آن حمزه یا سکون بیاید. اگر تشدید هم بود، چون در دل هر تشدیدی سکون قرار دارد، همان سکون حساب می‌شود. مانند یَشاعونَ .

حال ممکن است یک سؤال پیش بیاید و آن هم اینکه به چه میزان باید مد را کشید، آیا می‌توانیم به هر میزان که خواستیم آن را بکشیم؟ کشیدن مد، حد و حدود دارد.

هر زمان دیده شد که حرف مد سببی نداشت، یعنی حمزه یا سکون نیامده بود، به شکل طبیعی و به اندازه دو حرف کشیده خواهد شد. هر وقت سبب مد، حرف حمزه بود، دو برابر طبیعی یعنی به اندازه چهار حرکت کشیده می‌شود.

هر موقع سبب آن سکون یا تشدید که همان سکون است، حرف مد به اندازه شش حرکت کشیده خواهد شد.